Skazani na grzywnę stracili mandaty, ale nie wszyscy. RPO skarży przepis do TK

Na wójta, burmistrza, prezydenta miasta nie może kandydować osoba skazana na grzywnę czy karę ograniczenia wolności. Wcześniej utrata wybieralności wiązała się tylko ze skazaniem na karę pozbawienia wolności. Ci, którzy w dniu wejścia noweli w życie pełnili te funkcje, są traktowani odmiennie - zależnie od tego, czy wyrok uprawomocnił się przed wejściem w życie nowelizacji, czy też po.

Publikacja: 05.07.2022 12:49

Skazani na grzywnę stracili mandaty, ale nie wszyscy. RPO skarży przepis do TK

Foto: Adobe Stock

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego przepis art. 4 ustawy z 31 stycznia 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy. To efekt skarg wpływających od osób, które w wyniku wejścia w życie  tego przepisu utraciły z mocy prawa zajmowane w dniu ich wejścia w życie stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Przed wejściem w życie ustawy z 31 stycznia 2019 r. nie miała prawa wybieralności w wyborach osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. W wyniku nowelizacji nie ma prawa wybieralności w wyborach osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, z tym że w przypadku wyborów wójta, burmistrza, prezydenta miasta - skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.  

- Utratę biernego prawa wyborczego powoduje zatem nie tylko - tak jak dotychczas - skazanie na karę pozbawienia wolności, ale także każde prawomocne skazanie (np. na karę grzywny) za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe - zauważa RPO.

Jednak poszerzając przesłankę utraty biernego prawa wyborczego, ustawodawca w art. 4 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy postanowił, że  nie dotyczy to skazania prawomocnym wyrokiem przed dniem wejścia w życie tej ustawy osób pełniących w dniu jej wejścia w życie (a więc przed 13 lutego 2019 r.) funkcję wójta, burmistrza lub prezydenta, na karę inną niż pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. 

Czytaj więcej

Skazani nie będą już decydować o sprawach lokalnych

W związku z tym w stosunku do osób pełniących funkcję wójta, burmistrza lub prezydenta w dniu wejścia w życie nowelizacji, ustawodawca postanowił, że utracą one prawo wybieralności także wówczas, gdy czyn został popełniony przed datą wejścia w życie ustawy, lecz prawomocne skazanie na karę inną niż kara pozbawienia wolności nastąpiło po tej dacie.

Według RPO rozwiązanie wiążące utratę prawa wybieralności z datą wydania prawomocnego wyroku skazującego rodzi wątpliwości, gdyż przesłanka ta jest zależna od sprawności funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, a nie daty popełnienia czynu zabronionego.

Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy pełniły funkcje wójta, burmistrza lub prezydenta, zostaną potraktowane przez ustawodawcę odmiennie w zakresie prawa wybieralności, w zależności od tego, czy wyrok skazujący uprawomocnił się przed wejściem w życie nowelizacji czy też do jego uprawomocnienia się doszło w terminie późniejszym. Zdaniem RPO, prowadzi to do naruszenia nakazu równego traktowania. Nie ma bowiem uzasadnienia do takiego zróżnicowania, uczynionego w sposób arbitralny, na podstawie dowolnie ustalonego kryterium w postaci daty skazania prawomocnym wyrokiem.

- Zasada sprawiedliwości społecznej mieści w sobie zakaz arbitralności. Dopuszcza w związku z tym różnicowanie poszczególnych jednostek, ale tylko w odpowiedniej relacji do różnic w ich sytuacji.    W stosunku do osób pełniących w dniu wejścia w życie nowelizacji te funkcje art. 4 ustawy pełni w istocie rolę swoistego środka karnego - z tą różnicą, że środek ten nie jest orzekany przez sąd, lecz oznacza wynikającą z mocy samego prawa sankcję w postaci zakazu zajmowania stanowiska - wskazuje Marcin Wiącek.

Wprowadzona reguła intertemporalna prowadzi do przełamania gwarancji ochronnych wynikających z konstytucyjnej zasady "nulla poena sine lege". Wprowadza bowiem karę nieprzewidzianą przez ustawę w czasie popełnienia przestępstwa w przypadku prawomocnego skazania na inną karę niż kara pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.  Zdaniem Rzecznika nie ma przy tym znaczenia, że w tym przypadku ten środek prawny nie jest orzekany przez sąd, lecz skutek prawny w postaci utraty stanowiska następuje z mocy samego prawa.

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego przepis art. 4 ustawy z 31 stycznia 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy. To efekt skarg wpływających od osób, które w wyniku wejścia w życie  tego przepisu utraciły z mocy prawa zajmowane w dniu ich wejścia w życie stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Przed wejściem w życie ustawy z 31 stycznia 2019 r. nie miała prawa wybieralności w wyborach osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. W wyniku nowelizacji nie ma prawa wybieralności w wyborach osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, z tym że w przypadku wyborów wójta, burmistrza, prezydenta miasta - skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.  

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Zawody prawnicze
Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa
Konsumenci
UOKiK ukarał dwie znane polskie firmy odzieżowe. "Wełna jedynie na etykiecie"
Zdrowie
Mec. Daniłowicz: Zły stan zdrowia myśliwych nie jest przyczyną wypadków na polowaniach
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego