Kancelaria Prezydenta odmawia informacji o ułaskawieniach

Jedną z ostatnich decyzji prezydenta Andrzeja Dudy w tej kadencji było ułaskawienie Jana Śpiewaka, warszawskiego społecznika skazanego za zniesławienie. Poinformował o tym – w sposób wyjątkowy – wiceszef Kancelarii Prezydenta Paweł Mucha na briefingu przed Pałacem Prezydenckim.

Dlaczego wyjątkowy? Bo wszystkie inne decyzje o zastosowaniu prawa łaski nie są podawane do publicznej wiadomości. Niepubliczna jest nie tylko informacja o skazanym (np. kiedy go skazano, ile lat odsiedział), który prosi o łaskę, ale nawet sam fakt, że taki wniosek do Kancelarii wpłynął. Tak było np. przy wnioskach o ułaskawienie, jakie kierował Marek Falenta, skazany za aferę podsłuchową. Kancelaria Andrzeja Dudy odmawiała informacji, choć w tym czasie sąd, który wnioski opiniował – dziennikarzom odpowiadał.

Za parawanem tajności

Kancelaria Prezydenta powołuje się w odmowach na dwa argumenty: że prawo łaski jest prerogatywą głowy państwa wynikającą z Konstytucji RP, a więc nikt nie może jej kontrolować, oraz że pytanie o ułaskawionego nie jest informacją publiczną, bo ograniczoną poprzez m.in. ochronę życia prywatnego.

To tłumaczenie na wyrost – twierdzą karniści – wskazując, że wyroki w Polsce są jawne.

„Zgodnie z orzecznictwem sądowoadministracyjnym, postępowanie o ułaskawienie ma charakter szczególny. Dotyczy indywidualnej sprawy osoby prywatnej. Jawność tego postępowania, zarówno na etapie czynności sądowych i prokuratorskich, jak i na etapie postępowania przed Prezydentem RP, jest ograniczona nawet w stosunku do stron postępowania" – odpowiada nam Kancelaria Prezydenta.

Andrzej Duda często stosował łaskę, kierując się „względami humanitarnymi" (np. złym stanem zdrowia) – jak wobec skazanego za oszustwo (decyzja z 19 maja) czy za m.in. fałsz materialny (z 23 marca). Z kolei 14 marca prezydent ułaskawił aż siedem osób – to rekord – w tym skazaną za uszkodzenie ciała (łaska dotyczyła wpłaty na cel społeczny) i nietrzeźwego rowerzystę recydywistę. A także – i to rzadkość – osobę skazaną za zgwałcenie małoletniego krewnego.

„Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, podejmując decyzję o skorzystaniu z prawa łaski, miał na uwadze względy racjonalności i celowości, a w szczególności fakt pojednania się skazanego z pokrzywdzonymi, zadośćuczynienie wyrządzonym krzywdom oraz obecne wzorowe zachowanie" – czytamy w enigmatycznym uzasadnieniu motywów. Akt łaski dotyczył uchylenia zakazu kontaktowania się i zbliżania do ofiar. Chcieliśmy poznać szczegóły: jaki zapadł wyrok, czy skazany go odbył.

Kancelaria Prezydenta odpowiedziała, że „postępowanie ułaskawieniowe w tej sprawie zostało zainicjowane prośbą o ułaskawienie złożoną przez osoby pokrzywdzone, które pojednały się ze skazanym. Decyzja Pana Prezydenta w tej sprawie była poprzedzona wnikliwą analizą sytuacji osób, których sprawa dotyczy, oraz pozytywnych rekomendacji zawartych w opiniach kuratora sądowego, sądów orzekających w obu instancjach oraz Prokuratora Generalnego, a także uzyskaniem dodatkowych informacji z sądu" – twierdzi KPRP. I dodaje: „Udostępnianie i przekazywanie dalszych informacji o sprawie mogłoby prowadzić do wtórnej wiktymizacji i stygmatyzacji osób związanych z postępowaniem ułaskawieniowym".

To nie władza króla

– Utajnienie informacji o osobach objętych ułaskawieniem wprowadziła Jolanta Szymanek-Deresz, szefowa Kancelarii Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego – wspomina jeden z prawników. Jego zdaniem było to na wyrost, ale kolejni prezydenci chętnie z tego korzystali.

Kontrowersji z prezydenckimi ułaskawieniami było w historii sporo – jak dotyczące Petera Vogla, znanego wcześniej jako Piotr Filipczyński, skazanego w 1971 r. na 25 lat więzienia za zabójstwo kobiety. Został późnej bankierem w Szwajcarii. Prezydent Kwaśniewski twierdził, że postępowanie było „rutynowe".

Emocje wywołało zmniejszenie w 2005 r. kary dla Zbigniewa Sobotki, byłego wiceministra z afery starachowickiej.