NIK ma zastrzeżenia co do sposobu finansowania walki z powodzią przez rząd

– Dokonamy pełnej analizy, jak naprawdę sytuacja wyglądała w tamtym okresie, czy państwo było przygotowane i właściwie działało w trakcie powodzi, oraz czy poszkodowani w czasie powodzi otrzymali pomoc – powiedział na początku lipca w radiowej Trójce prezes NIK Marian Banaś. Zapowiedział, że we wrześniu zostaną opublikowane wyniki kontroli doraźnej dotyczącej ubiegłorocznej powodzi.

Zaczęła się ona od intensywnych opadów we wrześniu ubiegłego roku i dotknęła głównie województw dolnośląskiego, opolskiego, małopolskiego, śląskiego i lubuskiego. Rząd wprowadził na miesiąc stan klęski żywiołowej, a we wniosku zgłoszonym do Komisji Europejskiej wskazał, że koszt katastrofy wyniósł 13 mld zł.

Czytaj więcej

Gospodarka

Powódź. Najmocniej ucierpiała infrastruktura

Spośród firm giełdowych powódź uderzyła w firmy energetyczne, gazowe, kolejowe, budowlane, ale i...

Analiza NIK jest już na końcowym etapie, a kontrolerzy nie udzielają żadnych informacji. Już wiadomo jednak, że nie wszystko odbywało się zgodnie z procedurami. NIK ma wątpliwości odnośnie niemal 20 mln zł, które w ubiegłym roku minister infrastruktury Dariusz Klimczak przekazał do Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie na usuwanie skutków powodzi. Tak wynika z kontroli NIK wykonania budżetu państwa w części „gospodarka wodna” za 2024 rok.

Zdaniem NIK niewłaściwa dotacja, związana z walką z powodzią, była jedną z największych nieprawidłowości w 2024 roku

Podobne kontrole NIK przeprowadza co roku i dotyczą one budżetów wszystkich ministerstw i urzędów centralnych. Te najnowsze, za 2024 rok, mogą być powodem zadowolenia dla rządu Donalda Tuska. Po raz pierwszy od czterech lat zmniejszył się udział ocen negatywnych, który w poprzednich latach z roku na rok systematycznie wzrastał. Jednak nie oznacza to, że nie stwierdzono nieprawidłowości. Zdaniem NIK do najpoważniejszych zaliczało się „przekazanie przez ministra infrastruktury Państwowemu Gospodarstwu Wodnemu Wody Polskie środków w wysokości 19,8 mln zł na realizację zadań związanych z usuwaniem skutków powodzi w formie dotacji podmiotowej”.

Powód? Jak twierdzi NIK, minister nie zapewnił sobie możliwości weryfikowania wydatkowania środków przeznaczonych na usuwanie skutków powodzi. Zdaniem kontrolerów, żeby było inaczej, środki powinny być przyznane w formie dotacji celowej, a nie podmiotowej.

„Zasadnicza różnica między dotacją podmiotową a dotacją celową polega na tym, że w momencie przyznawania dotacji podmiotowej nie określa się w sposób szczegółowy zadań, na które ta dotacja może być wydatkowana, w przeciwieństwie do dotacji celowej, która zawsze jest przeznaczona na konkretne zadanie” – wyjaśnia NIK. I dodaje, że wybór takiej właśnie formy dotacji był „działaniem nierzetelnym ze względu na brak w dotacji podmiotowej mechanizmu służącego egzekwowaniu wydatkowania środków na wskazane przez ministra zadania”.

Ministerstwo nie zgadza się z konkluzjami NIK

Co na to Ministerstwo Infrastruktury? Dyrektor Departamentu Gospodarki Wodnej tłumaczył kontrolerom, że na taką formę dotacji zdecydowano się „biorąc pod uwagę skalę zeszłorocznej klęski żywiołowej, jej ponadnormatywny charakter, a co za tym idzie, konieczność pilnego zagwarantowania bezpieczeństwa osób, mienia prywatnego, a także infrastruktury komunalnej”. „Zbliżający się koniec roku determinował powyższe działania, tak aby efekt końcowy związany z zabezpieczeniem i usunięciem szkód powodziowych został osiągnięty przed zbliżającym się okresem zimowym” – dodał, nawiązując do faktu, że o zwiększeniu dotacji zdecydowano 27 grudnia ubiegłego roku.

Czytaj więcej

Klęski żywiołowe

Dlaczego powódź w Polsce była tak tragiczna? Wiadomo, co zawiodło

Brak zrzutów wody ze zbiorników, nieogłoszenie stanu pogotowia powodziowego oraz nieprzygotowanie...

Jednak kontrolerów NIK to nie przekonało. „Udzielenie dotacji celowej, co wiąże się z koniecznością zawarcia umowy spełniającej wymagania ustawy o finansach publicznych, daje udzielającemu dotację większą kontrolę zarówno nad sposobem wykonania zadań o wartości prawie 20 mln zł, jak i nad sposobem wydatkowania środków z dotacji” – napisali. „Wdrożone mechanizmy kontroli zarządczej okazały się nieskuteczne, bowiem do 25 marca 2025 roku minister nie posiadał informacji na temat wydatkowania środków na działania popowodziowe” – dodali.

Najwyższa Izba Kontroli twierdzi, że katastrofalnej powodzi można było uniknąć

Zdaniem NIK w całym 2024 roku Wody Polskie otrzymały z ministerstwa łącznie 787,6 mln zł w formie dotacji podmiotowej, a kontrowersje może budzić wspomniane 20 mln zł na walkę ze skutkami powodzi. Na co poszły te środki? Z analizy NIK wynika, że chodziło głównie o sfinansowanie usunięcia rumoszu drzewnego z koryta rzeki Biała Lądecka. I choć to tylko jeden z elementów całokształtu walki rządu z powodzią, nie są to pierwsze zastrzeżenia NIK.

Choć wyniki całkowitej kontroli NIK mają być znane dopiero za dwa miesiące, już w ubiegłym roku prezes izby Marian Banaś mówił w rozmowie z Onetem, że tak drastycznych skutków powodzi można było uniknąć. – Mamy poważne zastrzeżenia co do inwestycji i projektów przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry, Wisły, które po prostu się rozciągają w czasie. I one nie zostały zakończone. Właściwie od ośmiu lat każdego roku prowadzimy kontrole, badamy sprawozdania finansowe z tych inwestycji – zaznaczył Banaś.

Czytaj więcej

Nieruchomości

Dom na brzegu ryzyka. Dlaczego buduje się na terenach zalewowych?

Samorządy nie brały pod uwagę zastrzeżeń Wód Polskich co do zagospodarowania terenów zalewowych....