Izabela Kacprzak: 800+ dla Ukraińców: prawdy, kłamstwa i polityka

Trzeba powiedzieć to wprost – specustawa dla Ukraińców spowodowała, że obywatele tego państwa znaleźli się w uprzywilejowanej pozycji wobec innych cudzoziemców w Polsce. Czy to źle, że po blisko trzech latach chcemy dokonać rewizji pomocy wobec zmian, jakie niewątpliwie nastąpiły? Wielka Brytania już po pół roku zakończyła program „Dom dla Ukraińca”, który finansował pokrycie kosztów mieszkań dla uchodźców. Teza, że granie na antyukraińskości ma cyniczny, polityczny wymiar i chodzi tylko o to, by odebrać elektorat Konfederacji, jest chybiona. Tak myśli już bowiem większość obywateli.

Świadczą o tym wyniki cyklicznych badań percepcji Ukraińców w Polsce dr. Roberta Staniszewskiego z Uniwersytetu Warszawskiego. Brak akceptacji dla świadczeń socjalnych dla Ukraińców na takich samych prawach jak Polacy jest niezmienny od 2022 r. Z ostatniego badania z czerwca ubiegłego roku wynika że większość Polaków (52 proc.) uważa, że rozwiązania przyjęte w ramach specustawy nie powinny być kontynuowane na dotychczasowych warunkach, a 62 proc. jest przeciwna przekazywaniu świadczenia 800+ na dzieci ukraińskie. Wręcz alarmujące są dane, że aż 95 proc. respondentów twierdzi, że należy zmniejszyć zakres świadczeń pomocowych.

Ukraińcy oburzają się, gdy mówi się im, że są w Polsce w grupie uprzywilejowanej, choć to prawda. Trudno jednak winić za to samych Ukraińców – wszak to nie oni stworzyli specustawę. Argument o wyróżnianiu jednej nacji kosztem innych podnoszą także organizacje pomocowe, wskazując na dyskryminowanie na tle ukraińskich uchodźców innych cudzoziemców (chodzi także o ich prawa w UE, a więc prawo pobytu przedłużone do czerwca 2026 r.), którzy szukają tu azylu. 

Zabierając 800+ dla niepracujących Ukraińców, nie likwidujemy innych świadczeń. I zrównujemy prawa wszystkich cudzoziemców

Czy więc próba odebrania przyznawania 800+ dla wszystkich ukraińskich dzieci niepracujących rodziców nie jest chęcią zrównania praw cudzoziemców w Polsce? Bartosz Marczuk, były wiceminister pracy, ekspert od rynku pracy, twierdzi, że uzależnienie przyznania świadczenia na dziecko od pracy rodzica spowoduje, że Ukraińcy wyjadą do Niemiec. To również opinia demagogiczna. Najwięcej uchodźców wojennych z Ukrainy jest w Niemczech i w Polsce – po blisko milionie. W naszym kraju pracuje ponad 70 proc. z nich, w Niemczech – zaledwie 19 proc. Czy jest coś złego w tym, że wyjadą ci, którzy u nas nie pracują? Nie sądzę. 

Warto podać jeszcze jeden argument, który przeczy narracji o ukraińskiej krzywdzie – ukraiński uchodźca wojenny nadal ma pełen dostęp do rynku pracy, opieki zdrowotnej i wszystkich świadczeń socjalnych, a także – jeśli jest tą symboliczną samotną matką z trójką dzieci – otrzymuje dach nad głową i wyżywienie, za które płaci państwo. O tym, że takiej pomocy nie otrzyma we własnym kraju polska matka z trójką dzieci, mówił niejednokrotnie wiceminister Maciej Duszczyk, którego trudno podejrzewać o ksenofobię i antyukraińskość. Wiadomo też – co również wynika z wielu opisywanych przez „Rz” badań – że do Polski przyjechało najwięcej wykształconych, bogatych Ukraińców, którzy nadal prowadzą biznesy w swoim kraju, tutaj korzystając ze świadczeń, na które składają się pracujący Polacy i ich mniej zamożni rodacy. W rewizji pomocy nie ma nic złego. Tak jak w próbie odpowiedzi na pytanie: czy możemy uznawać za uchodźców tych, którzy w Ukrainie spędzają święta, odwiedzają znajomych, a dzieci wysyłają na wakacje do mieszkających tam dziadków? 

Oskarżanie wszystkich wątpiących w słuszność niektórych zapisów specustawy o to, że debata na ten temat sprzyja Rosji, a nas skłóca z Ukraińcami, jest bardzo krzywdzące. Jest bowiem zupełnie na odwrót. Zdrowa pomoc na miarę naszych możliwości, sprawiedliwa dla innych, w tym własnych obywateli, po trzech latach bezwarunkowej i bezgranicznej pomocy, może przynieść skutek wręcz odwrotny. Z badania dr. Staniszewskiego wynika, że obecnie tylko 17 proc. Polaków wyraża zgodę, by przyjmować uchodźców z Ukrainy z opcją osiedlenia się (ponad rok temu uważało tak aż 37 proc.!). 61 proc. chce, by wrócili do swojego kraju po wojnie. By ta niechęć nie narastała, trzeba w końcu coś zrobić.