Dla całkowitego uniknięcia podatku trzeba dopełnić kilku formalności

Krąg obdarowanych i spadkobierców, którzy mogą skorzystać z nowego, całkowitego zwolnienia, jest więc nieco węższy od kręgu bliskich zaliczanych do I grupy podatkowej.

Przed 1 stycznia 2007 r. darowizna na rzecz np. syna i synowej, matki i teściowej była opodatkowana tak samo. Teraz syn, który wspólnie z żoną otrzymał od swych rodziców np. dom rekreacyjny, nie zapłaci żadnego podatku, natomiast jego żona musi rozliczyć się z niej fiskusem. Zapłaci jednak podatek według najłagodniejszej skali, bo taka obowiązuje w stosunku do spadków i darowizn dokonanych na rzecz osób należących do I grupy podatkowej.

Jeśli jednak teściowie stanowczo życzą sobie, by obdarowana domem była także synowa, wystarczy dla uniknięcia tego obciążenia, że darują (bez podatku) nieruchomość synowi, a ten dokona (bez podatku) darowizny udziału w domu na rzecz żony. W takim wypadku musimy się jednak liczyć z większymi opłatami, bo wynagrodzenie trzeba zapłacić notariuszowi dwa razy: raz od umowy darowizny na rzecz syna, drugi raz z racji darowizny udziału na rzecz synowej.

Warunkiem skorzystania z nowego zwolnienia dla osób najbliższych jest zgłoszenie otrzymanego spadku lub darowizny w urzędzie skarbowym - naczelnikowi urzędu. Takiego obowiązku nie ma tylko w dwóch sytuacjach:

- gdy umowa stanowiąca źródło przysporzenia ma formę aktu notarialnego,

- gdy wartość majątku uzyskanego od tej samej osoby albo po tej samej osobie w okresie poprzedzającym rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, nie przekracza kwoty wolnej od podatku, tj. 9637 zł.

O zawarciu umowy mającej formę aktu notarialnego urząd wie od notariusza. Dotyczy to w praktyce przede wszystkim darowizn nieruchomości i własnościowych praw spółdzielczych do mieszkań i lokali użytkowych. Podobnie - nieodpłatnego zniesienia współwłasności nieruchomości - np. nieruchomość należąca do rodziców i syna ma stać się wyłączną własnością syna.

Zgłoszenia w urzędzie skarbowym powinien dokonać nabywca - jest nim obdarowany albo spadkobierca, zapisobiorca itp. czy też inna bliska osoba, która otrzymała zachowek. Od 1 stycznia 2007 r. obowiązek rozliczenia się z fiskusem ciąży wyłącznie na nabywcy - nie ma już solidarnej odpowiedzialności darczyńcy i obdarowanego.

Niedopełnienie obowiązku zawiadomienia urzędu skarbowego na czas spowoduje, że zapłacimy podatek zgodnie z zasadami odnoszącymi się do bliskich z I grupy podatkowej, tak jakby nie było tego generalnego zwolnienia. Jeśli więc spóźnimy się ze zgłoszeniem spadku czy zawiadomieniem urzędu skarbowego np. o darowiźnie otrzymanej od rodziców w kwocie 50 tys. zł, zapłacimy od niej podatek. Obciąży on nadwyżkę ponad kwotę wolną od podatku wynoszącą dla nabywców z I grupy podatkowej 9637 zł i obliczony będzie zgodnie z najłagodniejszą, progresywną skalą, przewidzianą dla tej grupy podatkowej.

Na złożenie zawiadomienia na formularzu SD-Z ("Zgłoszenie o nabyciu rzeczy i praw majątkowych") mamy tylko jeden miesiąc, licząc od dnia powstania obowiązku zapłaty podatku (obowiązku podatkowego). Moment jego powstania zależy od sposobu (spadek, darowizna, zapis itp.) uzyskania dóbr materialnych.

Zdarza się, w praktyce głównie przy spadkach, że w momencie stwierdzenia przez sąd praw do spadku spadkobierca nie wie o wszystkich dobrach wchodzących w jego skład. Jeśli więc później dowie się, że np. ojciec był współwłaścicielem jakiejś nieruchomości, powinien zgłosić to dodatkowo w urzędzie skarbowym. Na dopełnienie tego obowiązku będzie mieć miesiąc, licząc od dnia powzięcia wiadomości o przysporzeniu.

W wypadku darowizn pieniężnych, aby skorzystać z pełnego zwolnienia dla najbliższych, trzeba, oprócz zawiadomienia urzędu, spełnić dodatkowe warunki. Samo zawiadomienie jest jednak konieczne tylko wówczas, gdy wartość majątku uzyskanego od tej samej osoby w ciągu pięciu lat poprzedzających rok uzyskania ostatniej darowizny (łącznie z tą darowizną) przekracza kwotę wolną od podatku dla należących do I grupy podatkowej, czyli 9637 zł. Wcześniejsze darowizny się nie liczą.

Obowiązek zgłoszenia nie dotyczy darowizn nieprzekraczających w okresie pięcioletnim tego limitu.

Dodatkowy warunek zwolnienia darowizny pieniężnej to przekazanie jej:

- na rachunek bankowy obdarowanego,

- na jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej,

- przekazem pocztowym.

Do zawiadomienia na SD-Z trzeba dołączyć dowód, że darowizna została przekazana w taki sposób. Darowizna, jeśli nie dotyczy nieruchomości czy spółdzielczych własnościowych praw do lokalu, nie musi mieć dla swej ważności formy notarialnej. Nie jest też bezwzględnie konieczne zawarcie jej na piśmie. Umowa darowizny jest bowiem zawarta, jeśli przedmiot darowizny, np. pieniądze, trafił do rąk obdarowanego. Jednak, chociażby w celu ewentualnych rozmów z fiskusem, warto zawrzeć ją na piśmie i sporządzić w dwóch egzemplarzach - dla obdarowanego i darczyńcy (patrz - wzór umowy).

Opóźnienie w zgłoszeniu darowizny pieniężnej, a także przekazania jej z ręki do ręki zamiast na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym oznacza konieczność zapłacenia podatku od nadwyżki ponad kwotę 9637 zł, rozliczaną we wskazanym wcześniej pięcioletnim okresie.

Niezgłoszenie darowizny w urzędzie skarbowym może jednak kosztować znacznie drożej - np. gdy tłumacząc się, skąd wzięliśmy pieniądze na kupno mieszkania, powołamy się na darowiznę. Bywa tak, gdy urząd skarbowy pyta o źródło finansowania zakupu nieruchomości i wszczyna postępowanie pod kątem opodatkowania dochodu z nieujawnionego źródła. W razie powołania się na taką darowiznę w czasie czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego trzeba zapłacić "karny" podatek wynoszący 20 proc. otrzymanej kwoty. Sytuacja jest lepsza w przypadku darowizn mieszkaniowych, bo te dla obdarowanych z I grupy podatkowej objęte są nadal zwolnieniem. Obejmuje ono darowiznę do wysokości 9737 zł (ponad kwotę wolną), gdy darczyńcą jest jedna osoba, i do wysokości 19 274 zł, gdy darczyńców było więcej (limity na okres pięciu lat od daty ostatniej darowizny).

20-procentowy podatek to duża dolegliwość, bo zgodnie z progresywną skalą podatkową stawka tego podatku dla należących do I grupy podatkowej wynosi 3, 5 i 7 proc.

"Karny" podatek należy się też, oczywiście, od innych darowizn, gdy należny podatek nie został zapłacony, a obdarowany powołuje się na darowiznę przed przedstawicielami fiskusa. Dotyczy to więc np. darowizn od teściów, zięciów, synowych, wujów, ciotek itd., które przekraczają kwotę wolną, właściwą dla danej grupy podatkowej.

Inne są konsekwencje powołania się przed organami podatkowymi na niezgłoszone nabycie w drodze dziedziczenia, np. kwoty pieniędzy po ojcu, otrzymania zachowku, pieniężnego zapisu. Dla osób, które należą do kręgu najbliższych i które - gdyby nie zaniechały zgłoszenia - korzystałyby z całkowitego zwolnienia z podatku, oznacza to konieczność zapłacenia podatku według podanej wcześniej skali dotyczącej I grupy podatkowej. Inni nabywcy zapłacą oczywiście podatek według skali dla nich właściwej.

Dziedziczenie

Obowiązek zapłaty podatku powstaje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Postanowienie takie staje się prawomocne, jeśli nikt z uczestników postępowania spadkowego nie wniesie od niego apelacji, po upływie trzech tygodni:

-od doręczenia go uczestnikowi (spadkobiercy) występującemu w sprawie bez adwokata czy radcy prawnego,

-od ogłoszenia, jeśli uczestnik (spadkobierca) był obecny przy ogłoszeniu postanowienia.

Zapis, dalszy zapis, polecenie spadkodawcy

Z chwilą otrzymania przez zapisobiorcę, dalszego zapisobiorcę, beneficjanta polecenia od wykonującego zapis czy polecenie spadkobiercy tego, co w testamencie przeznaczył spadkodawca, np. określonej kwoty pieniędzy, samochodu, obrazu itp.

Zachowek

Z chwilą otrzymania całości lub części kwoty należnej od zobowiązanego.

Darowizna