Ustawodawca nie wskazał, jak wyliczyć cenę lokalu

Dobra wiadomość dla wszystkich, którzy spierają się z fiskusem o opodatkowanie umów dożywocia. Wczoraj Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że ustawa o PIT nie daje możliwości opodatkowania odpłatnego zbycia nieruchomości na podstawie takiej umowy. Do tej pory w orzecznictwie NSA dominował pogląd, że trzeba uiszczać  daninę od niektórych takich transakcji.

Zbycie mieszkania

Kanwą sprawy była interpretacja podatkowa. We wniosku podatniczka wskazała, że w marcu 2001 r. nabyła prawo odrębnej własności nieruchomości (lokal mieszkalny). W marcu 2006 r. u notariusza przepisała mieszkanie na córkę i jej męża na podstawie umowy o dożywocie. Problem w tym, że zbycie lokalu nastąpiło przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jego nabycie. A odpłatne zbycie nieruchomości  w takiej sytuacji zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT podlega opodatkowaniu. W konsekwencji fiskus wezwał podatniczkę do złożenia deklaracji. Kobieta postanowiła jednak formalnie go zapytać, czy rzeczywiście ciąży na niej obowiązek zapłacenia podatku.

Sama uważała, że po zbyciu lokalu na podstawie umowy dożywocia przed upływem pięciu lat od nabycia nie trzeba płacić PIT.  Powołała się na korzystny dla podatnika wyrok sądu administracyjnego.

Ta argumentacja nie przekonała fiskusa. Jego wykładnia przepisów była jednoznaczna. Umowa o dożywocie, polegająca na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie, to umowa wzajemna. W jej wyniku dochodzi do odpłatnego zbycia nieruchomości. I gdy umowa zostaje zawarta przed upływem pięcioletniego terminu, podlega PIT.

Podatniczka nie zgadzała się z taką interpretacją przepisów. Zaskarżyła ją i  wygrała. Najpierw rację przyznał jej Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie. Ostatecznie stanowisko korzystne dla skarżącej potwierdził sąd kasacyjny.

Naczelny Sąd Administracyjny odwołał się do uchwały  z 17 grudnia 1996 r. (sygn. FPS 7/96). W jej uzasadnieniu siedmioosobowy skład NSA zauważył, że art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT  ogranicza   istotnie swobodę dysponowania prawem własności, bo wprowadza opodatkowanie transakcji dokonywanych przed upływem określonego czasu. Z tego względu jako przepis o charakterze wyjątkowym musi być interpretowany ściśle, a wątpliwości prawne powinny być wyjaśniane na korzyść podatnika.  NSA potwierdził przy tym stanowisko fiskusa, że umowa dożywocia ma charakter odpłatny.

Brak zasad

Jak jednak podkreślił sędzia NSA Stefan Babiarz, ścisłe zasady wykładni dotyczą też art. 19 ust. 1–4 ustawy o PIT. W jednym z tych przepisów dotyczących przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości jest mowa o cenie.

– Żadną miarą nie da się przyjąć, że tą ceną jest wartość świadczenia, którą otrzymuje dożywotnik. Tymczasem ustawodawca nie wprowadza sposobu przeliczania tych świadczeń na cenę – tłumaczył sędzia Babiarz.

Cena z art. 19 ustawy o PIT jest pojęciem cywilistycznym. Przepis ten może więc mieć zastosowanie tylko wtedy, gdy odpłatne zbycie następuje na podstawie ceny.

Z tych względów zdaniem NSA art. 10 ust. 1 pkt 8 i art. 19 ustawy o PIT nie mają zastosowania do odpłatnego zbycia nieruchomości na podstawie umowy dożywocia. A opodatkowanie go na podstawie  wartości rynkowej nieruchomości zbywanej przez dożywotnika naruszałoby przepisy. Wyrok jest prawomocny.

Opinia dla „Rz"

Robert Krasnodębskim, radca prawny, partner w kancelarii Weil, Gotshal & Manges