Dokonanie działu spadku między spadkobiercami tak, że jednemu z nich przypadną rzeczy lub prawa majątkowe o wartości przekraczającej jego pierwotny udział, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych – tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w precedensowym wyroku z 21 kwietnia 2016 r. w sprawie o sygn. II FSK 1575/14.
Tym samym rozstrzygnął wątpliwości, które przedstawiłam w artykule „Problemy dalekich krewnych z opodatkowaniem nieodpłatnego działu spadku" w „Rzeczpospolitej" z 10 września 2013 r.
Sprawa, którą zajmował się NSA, dotyczyła dwóch spadkobierców, którzy, chcąc dokonać nierównego działu spadku bez jakichkolwiek spłat i dopłat, nabrali wątpliwości, czy spadkobierca uzyskujący przysporzenie ponad swój udział otrzyma nieodpłatne świadczenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (spadkobiercy byli dalekimi krewnymi i nie mogli skorzystać ze zwolnienia w zakresie nieodpłatnych świadczeń dokonywanych między członkami bliskiej rodziny). W interpretacji indywidualnej prawa podatkowego z 28 czerwca 2013 r. nr IPPB4/415-328/13-2/JK4 minister finansów uznał, że nabycie rzeczy na skutek działu spadku bez spłat i dopłat w części przekraczającej przysługujący spadkobiercy udział w spadku stanowić będzie przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych („u.p.d.o.f."). Wartość nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa wyżej, należy ustalić według uregulowań art. 11 ust. 2 powołanej ustawy, tj. na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami tego rodzaju.
Interpretacja ta została zaskarżona do sądu. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 30 stycznia 2014 r. (sygn. III SA/Wa 2466/13) uchylił interpretację. Wskazał, że nabycie praw w opisanych okolicznościach nie mieści się w hipotezie art. 11 ust. 2a u.p.d.o.f. i związku z tym nie podlega opodatkowaniu. Minister finansów wniósł skargę kasacyjną. Wskazał w niej, że w sprawie mamy do czynienia ze „świadczeniem w naturze" podlegającym opodatkowaniu, ale Naczelny Sąd Administracyjny się z nim nie zgodził. NSA w ustnych motywach swojego rozstrzygnięcia zauważył, że niewątpliwie w sprawie mamy do czynienia z pewnego rodzaju przysporzeniem, które ma podobny charakter do zwolnienia z długu. Jednakże nie można się zgodzić z Ministrem Finansów, że przysporzenie to stanowi świadczenie podlegające opodatkowaniu. Nie jest to bowiem jakiekolwiek świadczenie w naturze (żaden ze spadkobierców nie świadczy czegokolwiek drugiemu spadkobiercy) ani też inne nieodpłatne świadczenie. To ostatnie bowiem powinno mieć charakter niedefinitywny, o czym zdecydował ustawodawca w art. 11 ust. 2a u.p.d.o.f. Mianowicie źródłem „innych nieodpłatnych świadczeń" w rozumieniu u.p.d.o.f. mogą być wyłącznie bezpłatne usługi bądź bezpłatne udostępnienie określonych przez ustawodawcę rzeczy lub praw. Tak więc „innym nieodpłatnym świadczeniem" nie może być przeniesienie własności do rzeczy (ich części) lub praw, również w drodze nieodpłatnego działu spadku. Takie przeniesienie własności nie jest ani usługą, ani udostępnieniem rzeczy.
NSA zgodził się również z poglądem, że świadczenia w naturze w ogóle nie podlegają opodatkowaniu jako przychód z tzw. innych źródeł, ustawodawca bowiem w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. w ogóle się do tych świadczeń nie odwołuje.
