Drakoński podatek od ukrytych dochodów wtórnie niekonstytucyjny

W wyroku wydanym 10 października 2013 (sygn. akt I SA/Ol 410/13)  Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie

uznał, że  skład orzekający może samodzielnie ocenić  zgodność z konstytucją przepisu ustawy w przypadku tzw. wtórnej niekonstytucyjności,  polegającej na powtórzeniu przez parlament rozwiązania prawnego uznanego już przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z ustawą zasadniczą.

Porównali wpływy i wydatki

WSA rozpatrywał sprawę małżonków N., którym fiskus kazał zapłacić po 4.880 zł zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, gdyż stwierdził, że ich wydatki w 2009 r. były o 13.011,62 zł wyższe od przychodów za ten rok znajdujących pokrycie w ujawnionych źródłach. Stwierdzoną dysproporcję fiskus opodatkował sankcyjną 75-proc. stawką podatku, zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT.

W skardze do WSA  pełnomocnik podatników powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2013r. (sygn. akt SK 18/09). Trybunał podważył wtedy art. 20 ust. 3 ustawy o PIT, który pozwala organom podatkowym ustalić wysokość nieujawnionych przychodów na podstawie poniesionych przez podatnika wydatków i wartości zgromadzonego przez niego mienia. Wyrok uniemożliwił fiskusowi nakładanie drakońskiego podatku, ale tylko za lata 1998 – 2006, bo dotyczył przepisów obowiązujących w tym okresie. Zdaniem skarżących nie zmienia to jednak negatywnej oceny TK dla obecnie obowiązujących w tej kwestii regulacji, które praktycznie niewiele się od tamtych różnią.

Sąd jest związany legalną wykładnią

Uchylając zaskarżone decyzje fiskusa WSA w Olsztynie podzielił stanowisko NSA wyrażone w kilku sierpniowych wyrokach wydanych w podobnych sprawach.  Sąd uchylił wtedy niekorzystne dla podatników rozstrzygnięcia wojewódzkich sądów administracyjnych stwierdzając że choć wyrok TK dotyczy stanu prawnego sprzed 1 stycznia 2007 r., to ocena konstytucyjności przepisów art. 20 ust. 3 u stawy o PIT dokonana przez Trybunał, nie może zostać pominięta na gruncie spraw dotyczących późniejszego okresu.

-  Jest to o tyle uzasadnione, że zmiana art. 20 ust. 3 ustawy o PIT,  która miała miejsce z dniem 1 stycznia 2007 r., miała jedynie charakter porządkujący i w żaden sposób nie wpływała na dotychczasową konstrukcję tego przepisu i nie eliminowała wątpliwości, co do jego konstytucyjności – tłumaczył WSA.

Dostrzegł to zresztą także sam Trybunał w uzasadnieniu swego wyroku. Zresztą wpłynęło już do niego zapytanie od WSA w Gorzowie Wielkopolskim, czy zasady wymiaru 75 proc. podatku od ukrytych dochodów obowiązujące od 1 stycznia 2007 r. są zgodne z konstytucją. Nie wiadomo jednak, kiedy sprawa zostanie rozpatrzona.

Nie czekając na to rozstrzygnięcie olsztyński WSA stwierdził, że co do zasady sąd jest związany przepisem rangi ustawowej, a gdy poweźmie wątpliwość co do jego zgodności z konstytucją, powinien skierować pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego. Jednak, zdaniem WSA, coraz częściej w orzecznictwie i doktrynie występuje pogląd, że zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego i sąd rozpatrujący konkretną skargę może samodzielnie dokonać oceny zgodności z konstytucją przepisu ustawy, który stanowi podstawę rozstrzygnięcia. Ma również możliwość odstąpienia od stosowania normy prawnej zawartej w tym przepisie z uwagi na jej wtórną niezgodność z Konstytucją pomimo, że formalnie przepis ten pozostaje w systemie prawnym.

Wyrok nie jest prawomocny.

Komentarz dla "Rz"

Marek Kolibski, radca prawny, doradca podatkowy, partner w kancelarii KNDP Kolibski, Nikończyk, Dec & Partnerzy