Sylwetka byłej szefowej dyplomacji Anny Fotygi

Anna Fotyga niespodziewanie stała się czołową postacią do spraw polityki zagranicznej w otoczeniu Jarosława Kaczyńskiego. I bardzo ostro ruszyła do boju. Oświadczyła, że miejsce premiera Tuska po katastrofie w Smoleńsku „było w pozycji na baczność, w błocie i ciemności przy ciele prezydenta, a nie w uścisku Putina”. „Z tego uścisku już się pan nie wywinie” – prorokowała. Ujawniła, że minister Sikorski podczas swojej wizyty w Moskwie „został odprawiony od drzwi Kremla”. Twierdziła, że Tusk i Putin prowadzili „potworną grę”, która miała wyeliminować z polityki Lecha Kaczyńskiego, katastrofa smoleńska mogła być zamachem, a szef polskiego rządu robił coś, co jest bliskie zdradzie. To wszystko w ciągu kilkunastu dni.

Była minister spraw zagranicznych ma podobno ze strony Jarosława Kaczyńskiego zielone światło na wszelkie ostre wypowiedzi. To ona, a nie np. Paweł Kowal, dziś przemawia w imieniu Prawa i Sprawiedliwości w sprawach polityki zagranicznej.

Dlaczego to powrót i awans dość niespodziewany? Wcześniej Anna Fotyga była raczej faworytką śp. prezydenta niż Jarosława Kaczyńskiego. Za czasów, kiedy szef PiS był także szefem rządu, co rusz pojawiały się plotki, że chce zdymisjonować Fotygę ze stanowiska szefa dyplomacji. Nigdy do tego nie doszło, ale wokół pani minister trwała nieustanna gra tych, którzy bardzo chcieli się jej pozbyć, i tych, którzy stawali na głowie, by pozostała.

Fotygi nie cierpiał warszawsko-krakowski salon i stojące u jego boku media. Nie cierpiała jej duża część pracowników MSZ, którzy zaliczają się do śmietanki tegoż salonu. Bronił jej z jednej strony śp. prezydent Lech Kaczyński, bo ją znał, cenił i obdarzał zaufaniem, oraz Michał Kamiński, który – jak opowiadają zwłaszcza politycy PiS – miał dzięki niej wpływ na wiele ważnych decyzji, które wiązały się z polityką zagraniczną.

[srodtytul]Karzeł wysyłany na leczenie[/srodtytul]

Prezydent Lech Kaczyński mówił o niej tak: „Podziwiam odwagę Anny Fotygi. Jest ona obiektem tak wielkiej agresji, że niejeden mężczyzna by tego nie wytrzymał. Jedyny grzech pani minister polega na tym, że nie należy do korporacji, która opanowała polską dyplomację. Korporacji stworzonej w największym stopniu przez prof. Bronisława Geremka”.

Co do agresji, to prawda. Na minister Fotydze media używały sobie do woli, czołowe postaci polskiego życia publicznego obrażały ją i spotykało się to z pełnym zrozumieniem i akceptacją głównych mediów i warszawsko-krakowskich salonów. Władysław Bartoszewski mówił tak: „W Polsce jest 20 milionów kobiet i mogę mówić o tych 19 milionach 999 tysiącach i 999. A o tej jednej – nie, bo już dawno stwierdziłem, że działalność karłów moralnych nie jest warta publicznej uwagi”. Profesor Tomasz Nałęcz, obecnie doradca prezydenta Komorowskiego, całkiem niedawno ogłosił, że takie osoby jak minister Fotyga „trzeba leczyć”.

Jej następca Radosław Sikorski powiedział jakiś rok temu, kiedy Anna Fotyga oświadczyła publicznie, że jest naprawdę „głęboko poraniona przyglądaniem się temu, co się dzieje z polską polityką zagraniczną”: „Wiem, że jest poraniona, bo była ofiarą wypadku drogowego”.

Była i jest rozżalona za ostre ataki na siebie. Ale umie tez odpowiedzieć z błyskiem. Na posiedzeniu Komisji Spraw Zagranicznych, gdy występowała jako kandydatka na stanowisko ambasadorskie, powiedziała: „Usłyszeliście państwo życiorys człowieka, o którym się mówiło, że jest tłumokiem, kuchtą, idiotką i nie będę dalej cytować”.

Anna Fotyga jest dobrym symbolem problemów, które miał rząd PiS i cała partia. Łączy w sobie dwie cechy – jasną, identyczną z braćmi Kaczyńskimi wizję zmiany w sposobie uprawiania polityki, w tym przypadku zagranicznej, z nieufnością i brakiem umiejętności pozyskiwania sympatyków, fatalną współpracą z mediami i trudnym, wybuchowym charakterem.

Od razu stała się bardzo łatwym celem zmasowanych ataków ze strony ogromnej antypisowskiej orkiestry. Tak jest zresztą do dziś. Ale Fotyga nie utrudnia swoim przeciwnikom zadania.

Media uwielbiały opowiadać, jak bardzo niekompetentna jest jako minister. Tymczasem miała solidne przygotowanie do pełnienia tej funkcji. Pracowała w „Solidarności” w 1981 roku jako członek zespołu ds. polityki zagranicznej, a po 1989 roku przez dwa lata jako szefowa komisji ds. międzynarodowych. Odbyła staż w amerykańskim Cornell University, studiowała w duńskiej Szkole Administracji Publicznej. Spędziła też jakiś czas w Departamencie Pracy USA, Federalnej Izbie Mediacji i Arbitrażu USA, Krajowej Szkole Administracji Publicznej, Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowej Organizacji Pracy czy Banku Światowym.

Za czasów rządu AWS pracowała w Kancelarii Premiera i doradzała ówczesnemu premierowi Jerzemu Buzkowi w sprawach międzynarodowych. Potem startowała z listy PiS w wyborach samorządowych i została wiceprezydentem Gdańska u boku Pawła Adamowicza, prezydenta Platformy. Ich współpraca nie trwała długo, Fotyga zarzuciła, że „otoczenie prezydenta Adamowicza próbowało wmontować do zajmowania się unijnymi projektami osoby z kręgów biznesowych Platformy i PiS”. Koalicja została zerwana, zarzuty się nie potwierdziły.

[srodtytul]Umiała grać va banque[/srodtytul]

Startowała w wyborach do Parlamentu Europejskiego i zdobyła mandat. Ale kiedy tylko prezydent Lech Kaczyński poprosił ją, by wróciła do Polski i została wiceministrem spraw zagranicznych u boku Stefana Mellera, wróciła natychmiast. Była bezgranicznie lojalna wobec prezydenta, którego poznała jeszcze w 1981 roku, z którym pracowała w „Solidarności”. Mieli wówczas pokoje obok siebie.

Kiedy przyjechała do ministerstwa, szybko można było zauważyć, że między nią a ówczesnym szefem MSZ nie ma chemii. Każdy, kto zetknął się kiedyś z nieżyjącym już Stefanem Mellerem i z Anną Fotygą, wie dlaczego. To diametralnie różne osobowości. Meller – otwarty, dowcipny, jowialny, dusza towarzystwa. Fotyga – zamknięta, sucha, trudna w obyciu, bardzo konkretna.

Napięcie między nimi rosło, wola odsunięcia Stefana Mellera ze strony obu braci Kaczyńskich – także. Do kulminacji doszło, kiedy na pierwszą prezydencką podróż do USA zaproszono początkowo tylko wiceminister Fotygę, a nie ministra. W końcu poleciał i cały lot przegadał z prezydentem. Było jednak jasne, że ten węzeł prędzej czy później musi zostać przecięty.

I tak się stało. Kiedy powstała koalicja PiS – Samoobrona – LPR, Meller nie wytrzymał i opuścił rząd. Wtedy Jarosław Kaczyński wypowiedział pamiętne słowa: „odzyskaliśmy MSZ”. Fotyga, mimo próśb prezydenta, nie chciała jednak stanąć na czele MSZ. Niechętni jej powtarzają, że to dobrze o niej świadczy, bo znała swoje ograniczenia. Kazimierz Marcinkiewicz chciał, by na czele resortu stanął szef Sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych Paweł Zalewski. Rozmawiał o tym ponoć z Jarosławem Kaczyńskim. Opór stawiał prezydent. Wszystko wydawało się uzgodnione, kiedy nagle prezydent przekonał Fotygę i ta zgodziła się pokierować resortem. Jarosław Kaczyński natychmiast zmienił zdanie i polecił, by Zalewski pozostał w Sejmie, a Fotyga pokierowała MSZ.

Reakcje były łatwe do przewidzenia. Pierwszy z brzegu cytat oddający ton prasy z tamtych dni: „Nie bardzo mogę sobie wyobrazić, może mam za małą wyobraźnię, partnerskie spotkanie pani minister Fotygi choćby z Condoleezzą Rice czy Siergiejem Ławrowem. Takie rozmowy, nie wspominając już o wielostronnych spotkaniach w ramach NATO czy Unii Europejskiej, ją czekają, i to od zaraz – mówi, prosząc o anonimowość, dyplomata zaraz po jej mianowaniu, jeden z najbliższych doradców Stefana Mellera”.

A okazało się, że wbrew utrwalonej opinii, iż blokowała wszystkie rozmowy z Rosjanami, z ministrem Ławrowem rozmawiała niejeden raz i co więcej w tych kontaktach miewała sukcesy. Umiała być twarda i grać va banque. Rosjanie, którzy nie cierpieli rządu PiS, chcieli w ostatniej chwili odwołać jedną z jej wizyt. Przekazali informację, że Ławrow będzie zajęty przygotowaniami do szczytu G8 i do spotkania może nie dojść. Fotyga się tym nie zraziła. Odwołanie w ostatniej chwili spotkania na szczeblu szefów dyplomacji byłoby skandalem. Postawiła wszystko na jedną kartę i poleciała do Moskwy. Do spotkania doszło. Z tego starcia wyszła zwycięsko, choć polska prasa niespecjalnie to doceniała. Kiedy z kolei Ławrow przyjechał do Polski, największym wydarzeniem było to, że jedna z flag była zawieszona odwrotnie, co oczywiście uznano za winę Fotygi.

[srodtytul]Opór korporacji Geremka[/srodtytul]

Fotyga miała przeciw sobie niemal cały resort. Jedni twierdzą, że za to, iż wprowadzała chaos i paraliżowała pracę oraz wiecznie wszczynała konflikty, drudzy – że za to, iż naruszała układy, ujawniała niewygodne powiązania i stawiała trudne cele. Jak zwykle prawda pewnie leży gdzieś pośrodku.

Zwolennicy Fotygi podkreślają, że do resortu przyszła z twardym planem, by Polska stała się podmiotowym graczem na arenie międzynarodowej, nawet kosztem chwilowego pogorszenia relacji z niektórymi partnerami. W tej sprawie mówiła identycznym językiem z Lechem Kaczyńskim, zresztą wszyscy powtarzali, że działa w ścisłej współpracy z prezydentem. – Celem miało być osiągnięcie pozycji, która pozwoli kształtować politykę takich instytucji jak Unia Europejska i NATO, a nie tylko w niej uczestniczyć na zasadach wyznaczonych przez innych. W instytucjach, do których należymy, toczy się twarda gra o interesy poszczególnych członków tych instytucji. Pani minister przekonywała swoich współpracowników, że musimy te interesy dobrze rozumieć i obnażać je, by wygrać różne sprawy dla Polski.

Witold Waszczykowski: – Natrafiliśmy na wielki opór materii środowisk dyplomatycznych, ludzi dawnego systemu i korporacji Geremka, tej zblatowanej starej i nowej elity, dla której wszelkie zmiany były niewygodne. Oni uważali, że wejście do UE i NATO wszystko załatwiło, że jest już dobrze. A myśmy uważali, że wejście do tych struktur jest tylko środkiem do budowania naszego bezpieczeństwa i pozycji Polski, a nie celem samym w sobie. Oni byli już zmęczeni walką o wejście do struktur, teraz chcieli wreszcie odpocząć i wygodnie pożyć. Dyplomaci często ulegają presji krajów, w których pracują. Wymaganie od nich, by stale walczyli o nasz interes narodowy, jest trudne. Ta korporacja tego nie lubi.

Stąd, jak przekonują zwolennicy Fotygi, brała się nieufność, niechęć do tego, by urzędnicy MSZ brali udział w licznych spotkaniach i dyskusjach. W MSZ toczył się fundamentalny spór, czy jeździć i rozmawiać jak najwięcej, czy ograniczać kontakty i mówić twardym językiem naszych interesów. Była przekonana, że dyplomaci będą miękcy, że rozmawiając z innymi, będą szybko ulegać ich argumentom.

[srodtytul]Humorzasta szefowa[/srodtytul]

Jeszcze po przegranych przez PiS wyborach, pracując dla prezydenta Kaczyńskiego w jego kancelarii, zachowywała skrajną nieufność wobec polityki prowadzonej przez Radosława Sikorskiego. Kiedy udawał się do Stanów w sprawie tarczy antyrakietowej, poleciała niezależnie od niego, by mieć kontrolę nad sytuacją. Pamiętny był incydent, gdy nagle wezwała Sikorskiego przebywającego w Brukseli. Minister manifestacyjnie odwołał zaplanowane spotkania i gnając przez lotnisko, opowiadał dziennikarzom, jak to rzucił wszystko, bo go minister Fotyga wezwała.

Szczerze jej nie lubiono. Na przeszkodzie zapewne stał niełatwy charakter i spontaniczne, emocjonalne reakcje pani minister. Ofiarą tego padł jej obecny zwolennik Witold Waszczykowski. Kiedy był wiceministrem, miał pojechać do Chin i Korei. Wizyta od dawna zaplanowana, bilety za 30 tys. zł wykupione, hotele zarezerwowane i co najważniejsze – poumawiane spotkania. Wiceminister w dniu wyjazdu poszedł się pożegnać, ale – jak mówią świadkowie – źle trafił. Pani minister była po świeżej awanturze z kimś innym właśnie o to, jak często i dokąd urzędnicy MSZ powinni jeździć i się spotykać. Zapytała Waszczykowskiego: „A ty dokąd jedziesz? Nic o tym nie wiem, odwołaj wizytę!”. Nie było żadnej dyskusji, bilety poszły do kosza. Były minister nie chce do tego wracać, ale nie zaprzecza, że taka sytuacja miała miejsce.

[wyimek]Anna Fotyga ogłaszała stanowisko w polskich mediach i oczekiwała, że partnerzy je zrealizują. To fatalna metoda uprawiania polityki Paweł Zalewski[/wyimek]

Inny pracownik MSZ, który wcale nie wywodził się z „korporacji Geremka”, opowiada, że zawsze, kiedy chciał coś załatwić z panią minister, dowiadywał się u sekretarek, jaki humor ma szefowa i czy była już dziś jakaś awantura. – Jak była jakaś scysja wcześniej, to nie było po co wchodzić, i tak nic bym nie załatwił. Zawsze podczas rozmów ona siedziała, ja stałem, nie poprosiła, bym usiadł czy napił się kawy.

Fotyga wspierała prezydenta w tym, by zerwał zaplanowany szczyt polsko-niemiecko-francuski po tym, jak w mało istotnej niemieckiej gazecie ukazał się brukowy tekst naśmiewający się z polskiego prezydenta, jego brata i matki. Pani minister bardzo zależało, aby publicznie ukazało się jej porównanie niemieckiej gazety do „Sturmera”.

W PAP pojawiła się wówczas jej długa wypowiedź, z której wypadło porównanie do nazistowskiej gadzinówki. Mimo że wypowiedź była autoryzowana, pani minister zrobiła wielką awanturę, do prezesa agencji Piotra Skwiecińskiego dzwonili z interwencją minister skarbu Wojciech Jasiński i sam premier Jarosław Kaczyński.

Chodziło o to, że reporter PAP spisał wypowiedź pani minister, wybrał z niej kilka zdań, ale nie to, w którym porównywała „Tageszeitung” do „Sturmera”. Wypowiedź autoryzował u rzecznika MSZ i depesza poszła w świat. Pani minister uznała jednak, że chce, by było o „Sturmerze”. – Nie było problemu, mógł jej rzecznik zadzwonić do reportera i poprosić, dodalibyśmy to zdanie, to była normalna praktyka agencji prasowych – wspomina Skwieciński. Ale pani minister użyła ministra skarbu i prezesa PiS, by w tej sprawie interweniowali u prezesa PAP.