Skarby Sienkiewicza w Ossolineum

Ossolineum weszło w posiadanie archiwum wybitnego pisarza, obejmującego ponad 300 obiektów. Zakup rękopisów, rysunków, korespondencji, kart pocztowych i pamiątek rodzinnych, które w przeszłości należały do Henryka Sienkiewicza, był możliwy dzięki wsparciu finansowemu gminy Wrocław (kolekcja kosztowała 300 tys. zł). Jak wyjaśnił podczas konferencji prasowej dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich dr Adolf Juzwenko, z propozycją sprzedaży archiwum zwrócił się do Ossolineum Bartłomiej Sienkiewicz, prawnuk pisarza.

– Rodzina pisarza darzyła Ossolineum dużym zaufaniem. Zakład Narodowy był jedyną działającą legalnie na terenie zaboru austriackiego polską instytucją, która zajmowała się opieką nad polskim dziedzictwem narodowym. Dbała o to, by Polacy w epoce porozbiorowej nie utracili tożsamości narodowej – mówił dr Juzwenko. – Ossolineum w polskiej historii i kulturze zajmuje miejsce szczególne – podkreślał dyrektor.

Rękopisy laureata literackiej Nagrody Nobla z 1905 roku od ponad 100 lat cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem. Poszukują ich kolekcjonerzy i badacze. Oferty sprzedaży pamiątek po pisarzu oraz autografów pojawiają się niezwykle rzadko. Tak bogaty zbiór jak ten, który właśnie trafił do Ossolineum, nie pojawił się na rynku od kilkudziesięciu lat.

Wyjątkowe zbiory zostały przekazane do Zakładu w lipcu, fragment kolekcji zaprezentowano podczas konferencji prasowej. Znalazły się wśród nich karty z powieści „W pustyni i w puszczy" oraz noweli „Co się raz stało w Sydonie", a także zbiór korespondencji i pamiątek (m.in. karty wizytowe).

Szczególnie cenny jest wspomniany fragment rękopisu „W pustyni i w puszczy", wcześniej nieznany. Rzadkość takich znalezisk wynika z metody twórczej Sienkiewicza, która polegała na pisaniu od razu na czysto i wysyłaniu kart prosto do drukarni. Stamtąd z reguły już nie wracały, dlatego wiele autografów Sienkiewicza przepadło.

Najliczniejszą i bardzo cenną częścią zakupionej kolekcji jest zbiór korespondencji z lat 1881–1915 liczący aż 149 listów. Znajdują się wśród nich listy Henryka do rodziny, m.in. do trzeciej żony Marii z Babskich Sienkiewiczowej, córki Jadwigi Korniłowiczowej, do rodzeństwa oraz teściów. W zbiorze znajduje się też korespondencja do znajomych i współpracowników, wśród których wyróżniają się listy do Karola Potkańskiego, Stanisława Witkiewicza i Karola Benniego.

Rękopisy te poszerzają wiedzę o podróżach noblisty, o jego życiu rodzinnym i towarzyskim, a także o stanie zdrowia, poglądach i planach literackich. W kolekcji znajdują się również listy do Sienkiewicza od członków jego rodziny oraz znanych pisarzy, m.in. Marii Konopnickiej i Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

Nie brakuje także artefaktów oraz rodzinnych pamiątek, takich jak kartki z pamiętnika małżonki pisarza oraz podarowany mu przez nią sztambuch, legitymacja Marii Sienkiewicz z Szetkiewiczów (pierwsza żona) oraz skórzany wizytownik, a także zawiadomienia, zaproszenia i bilety wizytowe.

Ossolineum posiada największe w Polsce archiwum rękopisów Henryka Sienkiewicza. Pierwszy pojawił się w zbiorach Zakładu Narodowego już w 1912 roku. Był to duży fragment „Potopu". W dwudziestoleciu międzywojennym Ossolineum zawarło ze spadkobiercami pisarza umowę na wyłączność wydawania jego dzieł. Wznowione po wojnie kontakty z synem pisarza, Henrykiem Józefem, i jego rodziną zaowocowały nabyciem kolejnych fragmentów archiwum, w których znalazł się m.in. rękopis „Pana Wołodyjowskiego", fragmenty „Ogniem i mieczem", „W pustyni i w puszczy", a także korespondencja rodzinna. Teksty Trylogii zostały zgłoszone na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.

Najciekawsze obiekty z zakupionej kolekcji zaprezentowane zostały szerokiej publiczności 8 września 2018 podczas obchodzonych w Ossolineum Europejskich Dni Dziedzictwa. Jeszcze we wrześniu zbiory trafią do konserwacji i opracowania merytorycznego.

Materiał powstał we współpracy z partnerem: Zakładem Narodowym im. Ossolińskich