Wojny kultur albo Kołakowska rusza na bój

W ro­ku 1967 pe­wien ame­ry­kań­ski pro­fe­sor meteorologii sta­ran­nie obej­rzał i prze­ana­li­zo­wał 1200 eu­ro­pej­skich ob­ra­zów pej­za­żo­wych z lat  1400 – 1967 pod wzglę­dem po­go­dy, ja­ką przed­sta­wia­ją. Na­stęp­nie ograniczył swą uwa­gę do czę­ści te­go zbio­ru z lat 1850 – 1967, gdy już na na­szym kon­ty­nen­cie no­to­wa­no re­gu­lar­nie i ści­śle da­ne me­te­oro­lo­gicz­ne. Wy­so­ki sto­pień ko­re­la­cji mię­dzy wi­do­ka­mi nie­ba na ob­ra­zach a da­ny­mi z ksiąg skło­nił go do uzna­nia, że rów­nież płót­na wcze­śniej­sze przed­sta­wia­ją praw­dzi­wą sy­tu­ację po­go­dy. Mię­dzy ro­kiem 1400 a 1550 nie­bo by­ło na nich o wie­le ja­śniej­sze i bez­chmur­ne. Od dru­giej po­ło­wy XVI wie­ku po­ja­wia się wie­le wię­cej ni­skich chmur. Po 1850 ro­ku ich licz­ba znów się zmniej­sza. Ni­skie chmu­ry są sil­nym czyn­ni­kiem w ozię­bia­niu kli­ma­tu. Jest za­tem rze­czą bez­spor­ną cy­klicz­ność ozię­bia­nia i ocie­pla­nia się at­mos­fe­ry ziem­skiej. Wia­do­mo­ści te czer­pię z książ­ki Agniesz­ki Ko­ła­kow­skiej „Woj­ny kul­tur", z roz­dzia­łu „Prze­mysł stra­chu". Do­wia­du­ję się też, że wzrost ilo­ści dwu­tlen­ku wę­gla w at­mos­fe­rze oko­ło­ziem­skiej nie po­prze­dza ocie­ple­nia, lecz na­stę­pu­je po nim. Jest więc skut­kiem, a nie przy­czy­ną.

Au­tor­ka jest oso­bą szcze­gól­nie wszech­stron­nie wy­kształ­co­ną. Któ­rejś śro­dy zi­mą 1967 ro­ku wo­bec lo­kal­ne­go ozię­bie­nia, za­snu­wa­ją­cych nie­bo ni­skich chmur i śli­zga­wi­cy Le­szek Ko­ła­kow­ski za­rzą­dził, że ko­lej­ne se­mi­na­rium dla dok­to­ran­tów od­bę­dzie się u nie­go w do­mu, na Se­na­tor­skiej, przy pla­cu Ban­ko­wym (wów­czas jesz­cze pla­cu Fe­lik­sa Ed­mun­do­wi­cza), nad pocz­tą. Miesz­ka­nie nie by­ło du­że. W ga­bi­ne­cie pro­fe­so­ra prócz ksią­żek na pół­kach i biur­ka sta­ło też łóż­ko. Mi­mo do­nie­sie­nia kil­ku krze­seł przy­naj­mniej dwo­je z nas mu­sia­ło przy­siąść na łóż­ku. W trze­ciej go­dzi­nie, gdy na­sza roz­mo­wa o Kar­te­zju­szu za­czę­ła do­bie­gać koń­ca, spod łóż­ka wy­do­by­ła się Agniesz­ka i obej­rzaw­szy nas za­czę­ła się za­śmie­wać: Osiem osób, i to ma być uni­wer­sy­tet! Ja bę­dąc w jej wie­ku czy­ta­łem za­le­d­wie „W pu­sty­ni i w pusz­czy".

Prócz nie­ma­łej kul­tu­ry fi­lo­zo­ficz­nej i lo­gicz­nej wy­nie­sio­nej w spo­sób na­tu­ral­ny z do­mu ro­dzin­ne­go ma za so­bą Ko­ła­kow­ska so­lid­ne stu­dia lin­gwi­stycz­ne. Po­zwa­la jej to wy­śmiać mnie­ma­nia, że lin­gwi­stycz­ne okre­śle­nia ję­zy­ków ja­ko „aryj­skie" (san­skryt) i „se­mic­kie" (arab­ski i he­braj­ski) są „ra­si­stow­skie".

Za­czy­na czę­sto swe szki­ce od okre­śle­nia za­kre­su po­jęć. Wie­le uwa­gi po­świę­ca po­praw­no­ści po­li­tycz­nej. Po­li­tycz­na po­praw­ność wy­obra­ża so­bie wszyst­kich na­raz i mó­wi: wszy­scy je­ste­śmy rów­ni. Pod każ­dym wzglę­dem. Ale, jak to w uto­piach by­wa, są też rów­niej­si. Na przy­kład ko­bie­ty, ale nie wszyst­kie: tyl­ko po­praw­nie my­ślą­ce, o słusz­nej fe­mi­ni­stycz­nej świa­do­mo­ści.

Po­nie­waż póź­ne dzie­ciń­stwo i wcze­sną mło­dość spę­dzi­ła w kra­jach an­glo­sa­skich, a obec­nie miesz­ka we Fran­cji, w co­dzien­nej ob­ser­wa­cji ze­tknę­ła się z po­praw­no­ścią po­li­tycz­ną w wer­sji nie­po­rów­na­nie ostrzej­szej niż u nas. Każ­da szko­ła (zwłasz­cza w An­glii) po­win­na pro­wa­dzić spe­cjal­ne za­ję­cia dla dzie­ci, któ­re ma­ją trud­no­ści z pi­sa­niem, czy­ta­niem, sku­pia­niem się, nie­kra­dze­niem, nie­przy­no­sze­niem do szko­ły bro­ni pal­nej i nie­ata­ko­wa­niem na­uczy­cie­li. Dzieć­mi, któ­re ta­kich trud­no­ści nie ma­ją, bę­dzie moż­na ewen­tu­al­nie się za­jąć, je­śli znaj­dą się na to czas i pie­nią­dze. Każ­da szko­ła po­win­na pro­wa­dzić też lek­cje po arab­sku i w su­ahi­li, bo nie wol­no zmu­szać dzie­ci do mó­wie­nia ję­zy­kiem kra­ju, w któ­rym miesz­ka­ją: był­by to ra­sizm, ob­ra­za ich god­no­ści. Dzie­ci w szko­le ma­ją pra­wo do au­to­ek­spre­sji, zwłasz­cza na lek­cjach. Eg­za­mi­ny są me­to­dą re­pre­sji i wpro­wa­dza­ją nie­po­żą­da­ną nie­rów­ność.