Kiedy można powtórzyć przesłuchanie małoletniej ofiary

Ustawodawca wprowadzając jako szczególną zasadę ochronę osób w wieku mniej niż 15 lat, nie uczynił z niej ochrony absolutnej. Nie może jej też zapewniać uchwała Sądu Najwyższego.

[b]Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 listopada 2010 r. (sygn. akt I KZP 21/10)[/b] rozwiał wątpliwości rzecznika praw obywatelskich, czy można wielokrotnie przesłuchać małe ofiary przestępstw seksualnych.

W czym rzecz? W [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0A0A1E640CA7A8CC3177719B501C402A?id=75001]kodeksie postępowania karnego[/link] są dziś art. 185 a i b, które stanowią, że dzieci będące ofiarami przestępstw seksualnych przesłuchuje się w charakterze świadka tylko raz, a w pozostałych kategoriach spraw taka zasada może, ale nie musi obowiązywać.

Procedura przewidziała jednak od niej wyjątek: chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego".

I właśnie tego ostatniego powodu nadużywają sprawcy. W rezultacie dzieci, nawet te, które nie radzą sobie z traumą, na wniosek sprawcy muszą zeznawać jeszcze raz. Problem dostrzegła Irena Lipowicz, która wystąpiła w tej sprawie do Sądu Najwyższego o wydanie uchwały w powiększonym (siedmioosobowym) składzie.

SN kilka razy (w składach trójkowych) odpowiadał już na pytanie: czy samo zgłoszenie przez oskarżonego, który wcześniej nie miał obrońcy, żądania ponownego przesłuchania, bez podania powodów takiego wniosku, zobowiązuje sąd do przesłuchania dziecka?

Szkopuł w tym, że odpowiedzi były sprzeczne. Jeden skład uważał, iż sąd nie ma takiego obowiązku, inne że go ma, a jeśli zdecyduje inaczej, naraża się na zarzut łamania praw człowieka.

Wczoraj Sąd Najwyższy nie miał wątpliwości: w art. 185 a procedury karnej ustawodawca jednoznacznie określił zarówno zasady ochrony pokrzywdzonego świadka przed powtórną wiktymizacją, jak i jej granice. Uwzględnił przy tym obowiązek dotarcia do prawdy oraz konieczność zapewnienia oskarżonemu podstawowych uprawnień do obrony brzmi stanowisko SN.

Sędziowie zwracają też uwagę, że oskarżonemu stworzono możliwość skutecznego domagania się ponownego przesłuchania pokrzywdzonego i to bez dodatkowych warunków jeśli nie miał obrońcy w czasie, gdy przeprowadzano pierwsze przesłuchanie takiego pokrzywdzonego.

W uzasadnieniu postanowienia sędziowie podkreślają, że powoływanie się przez rzecznika praw obywatelskich na fakt, iż nie można wykluczyć niewłaściwego wykorzystania instytucji przewidzianej przez prawo, nie jest jeszcze argumentem przemawiającym za tym, aby ją zlikwidować.

Oczywistym obowiązkiem sądu przeprowadzającego ponowne przesłuchanie jest dopilnowanie, aby służyło ono wyłącznie wypełnieniu funkcji, do jakich zostało stworzone, i w żadnym stopniu nie zostało wykorzystane do sprawiania dolegliwości małemu świadkowi przypominają sędziowie SN.