Testament bezpieczniej spisać u rejenta

Potwierdził to Sąd Najwyższy (sygn. I CSK 51/08), rozpatrując spór między Marią K. a Aleksandrem G. o mieszkanie o pow. 48 mkw. położone w centrum Warszawy.

Alina N.K., osoba bezdzietna, sporządziła w 1990 r. testament własnoręczny. Jako jedynego spadkobiercę powołała do spadku Mieczysława G., z którym była przez dłuższy czas związana. W testamencie zamieściła zapis na rzecz Jerzego K., bratanka zmarłego męża, obejmujący spółdzielcze własnościowe prawo do wskazanego mieszkania, z tym że miało ono przejść na własność Jerzego K. dopiero po śmierci Mieczysława G.

Alina N.K. zeszła z tego świata w 1995 r., Mieczysław G. przeżył ją o osiem lat. Spadek po nim przypadał jako jedynemu spadkobiercy jego synowi Aleksandrowi G.

Jerzy K. w 2003 r. wystąpił przeciwko Aleksandrowi G. z żądaniem wykonania zapisu ciotki i przekazania mu praw do mieszkania. W trakcie procesu Jerzy K. zmarł i w jego miejsce wstąpiła jako jedyna spadkobierczyni żona Maria K.

W 2005 r. Aleksander G. przekształcił spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania w odrębną własność. W ten sposób przestał istnieć przedmiot zapisu: spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Maria K. zmieniła więc swe żądanie i na podstawie art. 471 kodeksu cywilnego domagała się odszkodowania za niewykonanie przez Aleksandra G. ciążącego na nim zobowiązania. Sąd I instancji przyznał jej odszkodowanie równe wartości tego mieszkania, a sąd II instancji zaakceptował ten wyrok i oddalił apelację Aleksandra G.

Sądy uznały, że zapis Aliny N.K. obciążający Mieczysława G. był ważny i po jego śmierci obowiązek jego wykonania przeszedł na syna Aleksandra jako jego spadkobiercę.

Powołały się przy tym na art. 975 kodeksu cywilnego, w myśl którego zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

W skardze kasacyjnej Aleksander G. zarzucił naruszenie wielu przepisów, głównie prawa spadkowego. Argumentował przede wszystkim, że zobowiązanie do wykonania zapisu obciążające spadkobiercę nie przechodzi na jego spadkobierców. Maria K. twierdziła, że jest to dług spadkowy obciążający spadkobiercę spadkobiercy.

Żadna strona nie kwestionowała natomiast tego, że Mieczysław G. nie miał za życia obowiązku wykonania zapisu, bo stał się on wymagalny dopiero z chwilą jego śmierci.

Sąd Najwyższy uchylił niekorzystny dla Aleksandra G. werdykt i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

– Istota zagadnienia prawnego, jakie pojawiło się na tle tej sprawy, sprowadza się do pytania, czy możliwe jest takie ukształtowanie zapisu, by jego wykonanie obciążało spadkobiercę spadkobiercy – mówił Dariusz Dończyk, sędzia SA orzekający w SN. – SA uznał, że taki zapis jest skuteczny. Jednakże SN nie podziela tego poglądu. Podmioty, które mogą być obciążone wykonaniem zapisu, zostały wskazane w art. 968 k.c. Są nimi tylko: spadkobierca ustawowy i testamentowy oraz zapisobierca, który może być obciążony dalszym zapisem.

Z woli spadkodawcy powstaje stosunek obligacyjny między spadkobiercą i zapisobiercą, ewentualnie zapisobiercą i dalszym zapisobiercą. Od nich zależy, czy chcą przyjąć na siebie wynikające z niego zobowiązanie – przez przyjęcie lub odrzucenie spadku. Nie może tym obowiązkiem być obciążona inna osoba

– tłumaczył sędzia.

Nie byłoby takich komplikacji i mieszkanie zgodnie z wolą Aliny N.K. trafiłoby do bratanka, gdyby spisanie ostatniej woli powierzyła notariuszowi.

Notariusz jako profesjonalista zapewne wskazałby formułę prawną pozwalającą Mieczysławowi G. na swobodne korzystanie z mieszkania, a Jerzemu K. na przejęcie lokum po jego śmierci.

Wynagrodzenie notariusza za spisanie testamentu to 50 zł, a testamentu zawierającego zapis lub polecenie – 150 zł (plus 22 proc. VAT) oraz 6 zł (plus VAT) za każdą stronę wypisu czy odpisu.

W myśl art. 968 kodeksu cywilnego spadkodawca może w testamencie zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Jest to zapis. Natomiast osoba, która ma owo świadczenie (np. nieruchomość, obraz, mebel, pieniądze itd.) otrzymać, jest zapisobiercą.