Likwidator spółki rezygnuje, następnego ustanawia sąd

Potwierdza to sprawa dotycząca likwidacji spółki z o.o. SET w Gliwicach, na której tle w [b]uchwale z 23 września 2010 r. zabrał głos Sąd Najwyższy (sygn. III CZP 54/10). [/b]

Uznał w niej, że sąd na podstawie art. 276 § 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link] może ustanowić likwidatora spółki z o.o. także wtedy, gdy nie jest to połączone z odwołaniem dotychczasowego likwidatora.

[srodtytul]Wspólnicy nie byli zainteresowani[/srodtytul]

Likwidator spółki SET dokonał przewidzianego w art. 277 k.s.h. zgłoszenia do sądu rejestrowego otwarcia likwidacji oraz dopełnił innych wynikających z tego przepisu obowiązków. Jednakże procedura utknęła w martwym punkcie, bo likwidator złożył skutecznie rezygnację ze swej funkcji, a bez zakończenia tego postępowania spółka z o.o nie może być wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego.

Sąd na podstawie art. 42 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928 ]kodeksu cywilnego[/link] powołał kuratora spółki. W myśl tego przepisu sąd ustanawia dla osoby prawnej kuratora, jeśli z braku powołanych do tego organów nie może ona prowadzić swych spraw. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację.

Kurator podjął próby zwołania zgromadzenia wspólników dla ustanowienia likwidatora, ale to nie odbyło się z powodu braku wymaganej umową spółki liczby uczestników.

[srodtytul]Sąd I instancji odmawia[/srodtytul]

W tym stanie rzeczy kurator SET wystąpił do sądu, by ten na podstawie art. 276 § 4 k.c. ustanowił dla niej likwidatora. Tłumaczył, że nie jest uprawniony do podejmowania faktycznych czynności likwidacyjnych, takich jak sprzedaż majątku spółki. Może tylko wszcząć postępowanie likwidacyjne, co na obecnym etapie postępowania sprowadza się do powołania likwidatora spółki.

Po miesiącu, na wypadek nieuwzględnienia wniosku o ustanowienia tego wniosku, zwrócił się o ustanowienie dla spółki na podstawie art. 26 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4552823EAD878BCA7DC282058F204C3D?id=238358]ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym kuratora rejestrowego[/link].

Sąd I instancji nie znalazł podstaw do uwzględniania żadnego z tych wniosków. Uznał, że skoro w spółce nie ma likwidatora, bo złożył on skuteczną rezygnację, powołanie nowego na podstawie art. 276 § 4 k.s.h. nie jest możliwe. Przepis ten dotyczy bowiem wyłącznie sytuacji, gdy spółka ma likwidatora. Nie wchodzi też w rachubę powołanie kuratora rejestrowego.

Sąd może go powołać, gdy nie został złożony wniosek o wpis albo dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe oraz gdy sąd rejestrowy stosownie do art. 24 ustawy o KRS wezwał obowiązanych do ich złożenia i wobec braku właściwej reakcji nałożył na nich grzywnę.

Dopiero gdy mimo grzywny osoba prawna wpisana do rejestru nie wykonuje tych obowiązków, sąd może na podstawie art. 26 k ustawy o KRS ustanowić dla niej kuratora. Spółka zaś nie ma organu, wobec którego można by wszcząć takie postępowanie.

[srodtytul]Liczą się też potrzeby praktyki [/srodtytul]

Sprawa trafiła do sądu II instancji wskutek apelacji kuratora. W jej uzasadnieniu znalazły się zarzuty naruszenia art. 276 § 4 k.s.h. oraz art. 26 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4552823EAD878BCA7DC282058F204C3D?id=238358]ustawy o KRS[/link] wskutek wadliwej wykładni. Kurator domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy w całości do ponownego rozpoznania.

W apelacji przekonywał, że analizując art. 276 § 4 k.s.h., nie można poprzestać na jego wykładni literalnej. Skoro bowiem sąd może ustanowić likwidatora w miejsce już działającego, to tym bardziej może go ustanowić, gdy go brak, a zachodzą przesłanki wskazane w tym przepisie, to znaczy przemawiają za tym ważne powody i interes wnioskodawcy.

Jednakże sąd II instancji przed merytorycznym rozstrzygnięciem apelacji uznał, że w sprawie powstała wątpliwość prawna, którą trzeba poddać pod rozwagę SN. W uzasadnieniu pytania prawnego stwierdził m.in., iż za uznaniem, że art. 276 § 4 k.s.h. w takim jak w tej sprawie wypadku nie ma zastosowania, przemawia wykładnia literalna. Wskazuje ona na to, że znajdzie on zastosowanie tylko, gdy w spółce działa likwidator, a powołanie nowego musiało być zawsze połączone z odwołaniem poprzedniego.

Jednakże w ocenie sądu II instancji przekonujący może być argument kuratora, że skoro sąd może ustanowić likwidatora w miejsce już działającego, to tym bardziej może go ustanowić, gdy go brak, a zachodzą przesłanki wskazane w przepisie, to znaczy przemawiają za tym ważne powody i interes wnioskodawcy.

Za istotny uznał też argument, że przyjęcie odmiennej interpretacji spowoduje powstanie luki prawnej i z każdą rezygnacją likwidatora spółki łączyć się będzie zagrożenie, iż spółka pozostanie bez organów. Nierzadko bowiem po rozwiązaniu spółki wspólnicy tracą zainteresowanie sprawami spółki i zwołanie zgromadzenia wspólników staje się niemożliwe.

Przede wszystkim więc potrzeby praktyki wymagają takiej interpretacji omawianego przepisu, która nie będzie powodować wskazanych wyżej zagrożeń – argumentował sąd II instancji.

Treść uchwały podjętej w odwiedzi na pytanie prawne oznacza, że za taką celowościową wykładnią art. 276 § 4 k.s.h. opowiedział się Sąd Najwyższy. Uznał, że przepis ten może być podstawą do ustanowienia przez sąd likwidatora spółki z o.o. także wtedy, gdy nie jest to połączone z odwołaniem dotychczasowego likwidatora.

[ramka][b]Gdy potrzebny jest likwidator[/b]

W myśl art. 274 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link] likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej. Jeżeli umowa spółki lub uchwała wspólników nie stanowi inaczej, likwidatorzy mogą być odwołani na mocy uchwały wspólników.