Sylwia Młyńska: Dłużnicy alimentacyjni nie mogą czuć się pewnie

W ostatniej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego ustawodawca dokonał zmian w postępowaniu egzekucyjnym, które dotkną dłużników alimentacyjnych. Poszerzono m.in. katalog regulujący kolejność zaspokojenia roszczeń z kwoty uzyskanej z egzekucji o należności alimentacyjne przyszłe, które mają być zaspokajane zaraz po należnościach alimentacyjnych wymagalnych. Obecnie zatem wierzyciel alimentacyjny ma pierwszeństwo przed pozostałymi wierzycielami również w zakresie należności alimentacyjnych niewymagalnych.

Zgodnie z nowym przepisem art. 1025 § 1 pkt 21 k.p.c. z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się należności alimentacyjne przyszłe – w wysokości stanowiącej równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę za okres roku – na każdego wierzyciela prowadzącego egzekucję.

Czytaj więcej

Prawo rodzinne

Pierwszeństwo wierzyciela alimentacyjnego a ochrona praw innych wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym

Wierzyciele alimentacyjni są w ostatnich czasach coraz bardziej aktywną grupą w formalnych postępowaniach zmierzających do pozapolubownego zaspokojenia wierzytelności większej grupy wierzycieli, a przez swoją uprzywilejowaną pozycję są w stanie czasami znacząco wpływać na możliwość zaspokojenia pozostałych wierzycieli w sytuacji, gdy zebranych funduszy brakuje dla wszystkich.

Rozwiązanie to, na pierwszy rzut oka, wydaje się bardzo korzystne. Przyznaje bowiem dodatkową ochronę uprawnionym do świadczenia alimentacyjnego. Nowy przepis budzi co prawda kontrowersje, bo utrudnia zaspokojenie pozostałych wierzycieli, którym przysługują wierzytelności niealimentacyjne. Nowelizację należy ocenić jednak pozytywnie, bo dąży do zabezpieczenia podstawowych potrzeb osób, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać.

Ścieżka karna

Ale nawet najlepsze prawo pozostanie martwe w przypadku nieskutecznej egzekucji, która jest powszechnym problemem. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy są różnorodne działania dłużników, mające na celu uniemożliwienie zaspokojenia wierzycieli. Choćby poprzez ucieczkę z majątkiem. Ważna jest zatem świadomość istnienia instrumentów prawnych, które pozwalają wierzycielom zadbać o swoje interesy.

Możliwości te dostępne są nie tylko na drodze cywilnej, ale również i karnej. W tym miejscu zaapeluję do organów ścigania, aby wykazywały się większą aktywnością w prowadzeniu postępowań przygotowawczych, w ramach których zajmują się czynami zabronionymi dłużników, które zmierzają do pokrzywdzenia wierzycieli. Przestępstwa te są bowiem bardzo specyficzne i wymagają odpowiedniego zaangażowania.

Do zachowań penalizowanych przez kodeks karny należy m.in. usuwanie, ukrywanie, zbywanie, niszczenie, rzeczywiste lub pozorne obciążanie lub uszkadzanie składników swojego majątku zajętych lub zagrożonych zajęciem, a także usuwanie znaków zajęcia.

Mowa tu o przestępstwie z art. 300 § 2 k.k. Do jego popełnienia dochodzi wtedy, gdy dłużnik w sposób w pełni świadomy i celowy swoim działaniem realnie i negatywnie wpływa na wykonanie orzeczenia wydanego przez sąd lub inny organ państwowy poprzez faktyczne uniemożliwienie zaspokojenia całości lub części roszczeń wierzyciela. Takim orzeczeniem jest np. wyrok zasądzający od dłużnika na rzecz wierzyciela zapłatę alimentów. Przestępstwo udaremniania lub uszczuplania zaspokojenia wierzyciela, bo o nim tutaj mowa, przewiduje odpowiedzialność karną do pięciu lat pozbawienia wolności w przypadku wyrządzenia szkody jednemu wierzycielowi, a w przypadku wielu wierzycieli nawet do ośmiu lat.

Katalog przestępstw

Warto też zwrócić uwagę na tzw. przestępstwo oszukańczego transferu majątku (art. 301 § 1 k.k.) Mówimy o nim wówczas, gdy następuje udaremnianie lub ograniczanie zaspokojenia należności kilku wierzycieli poprzez tworzenie nowej jednostki gospodarczej i przenoszenie na nią składników majątku. Trzeba obserwować, czy dłużnik przypadkiem nie założył nowej spółki. Zabronione jest również doprowadzanie do swojej upadłości lub niewypłacalności (art. 301 § 2 k.k.).

Pamiętajmy też, że dłużnik, który w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych wierzycieli, czym działa na szkodę pozostałych, a także taki, który wierzycielowi udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości, może również podlegać odpowiedzialności karnej z art. 302 k.k. (przestępstwo faworyzowania wierzycieli, łapownictwa).

Wiedza o powyższych rozwiązaniach nie jest powszechna, a wiele osób w chwili otrzymania od komornika postanowienia o bezskuteczności egzekucji nie podejmuje żadnych innych kroków. Warto zatem, aby mieli świadomość możliwości działania także na drodze karnej. Oczywiście w przypadku istnienia podejrzenia popełnienia przez dłużnika przestępstwa.