Jakie zadośćuczynienie należy się rodzinom ofiar

Na stronie internetowej Ministerstwa Obrony Narodowej znajduje się komunikat z 24 stycznia bieżącego roku odnoszący się do wniosków rodzin ofiar katastrofy lotniczej samolotu C-295M, do której doszło 23 stycznia 2008 r. pod Mirosławcem. Nie wynika z niego jednoznacznie, czy MON uznaje za dopuszczalne dochodzenie roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdy doznane przez członków rodzin ofiar samolotu CASA. Automatycznie przekłada się to w sposób negatywny na możliwość zawarcia ugód dotyczących tych roszczeń. Nie zawiera się bowiem ugód w sprawie roszczeń, których zasadność budzi istotne wątpliwości. Kluczowe zatem dla dokonania oceny celowości zawarcia ugód dotyczących zadośćuczynienia pieniężnego należnego członkom rodzin ofiar katastrofy samolotu CASA jest rozstrzygnięcie dopuszczalności dochodzenia tych roszczeń i wskazanie ich podstaw prawnych.

[srodtytul]Od 3 sierpnia 2008 r.[/srodtytul]

W pierwszej części komunikatu czytamy, że MON „...jest gotowe do rozmów w sprawie zawarcia ugód na drodze sądowej z rodzinami ofiar katastrofy samolotu CASA. Stanowisko resortu w tej sprawie musi jednak uwzględniać obowiązujący stan prawny. W dniu wypadku samolotu CASA nie obowiązywały bowiem odpowiednie artykuły kodeksu cywilnego, które można zastosować w przypadku ugód zawieranych z rodzinami ofiar katastrofy smoleńskiej z 10 kwietnia 2010 r”.

Wynika z tego jasno, że sytuacja prawna rodzin ofiar katastrofy lotniczej samolotu CASA jest inna, niż sytuacja prawna rodzin ofiar katastrofy smoleńskiej ze względu na różnice w stanie prawnym obowiązującym w dacie każdej z katastrof. W komunikacie nie wskazano, które przepisy [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/1900_89/DU1964Nr%2016poz%20%2093.asp]kodeksu cywilnego [/link]mające zastosowanie do roszczeń rodzin ofiar katastrofy smoleńskiej, nie obowiązywały w dacie katastrofy samolotu CASA.

Można jedynie domyślać się, że chodzi o art. 446 § 4 k.c. Zgodnie z tym przepisem sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. § 4 został wprowadzony do art. 446 w wyniku nowelizacji kodeksu cywilnego, która weszła w życie 3 sierpnia 2008 roku. Przepis ten nie ma zastosowania do zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. Nie oznacza to jednak, że przed tą datą nie podlegały zaspokojeniu roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne z tytułu krzywd doznanych w wyniku spowodowania śmierci najbliższego członka rodziny.

[srodtytul]Od 28 grudnia 1996 r.[/srodtytul]

Przeciwnie, do zdarzeń zaistniałych przed wprowadzeniem § 4 do art. 446 k.c., dochodzenie roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne dopuszczalne jest na podstawie ar. 448 k.c. Stanowi on ogólną podstawę zasądzania zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdy wynikłe z naruszenia dóbr osobistych.

Dokładnie takie stanowisko zostało wyrażone przez przedstawicieli doktryny, a przede wszystkim przez przez [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 14 stycznia 2010 r. (IV CSK 307/09, niepubl.)[/b] oraz w u[b]chwale Sądu Najwyższego z 22 października 2010 r. (III CZP 76/10 (niepubl.)[/b].

We wskazanej uchwale SN wyraźnie przesądził, że „najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed 3 sierpnia 2008 r.”. W konsekwencji należy uznać, że możliwość dochodzenia tego rodzaju roszczeń na podstawie art. 448 k.c. istniała od 28 grudnia 1996 roku, tj. daty wejścia w życie zmiany tego przepisu.

Stanowisko, zgodnie z którym dopuszczalne było dochodzenie roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdy wynikłe ze śmierci najbliższego członka rodziny na podstawie art. 448 k.c., nie podważa, wbrew pozorom, celowości wprowadzenia § 4 do art. 446 k.c. Celem wprowadzenia nowej treści do art. 446 k.c. było ułatwienie osobom fizycznym dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdy wynikłe ze śmierci najbliższych członków rodziny.

A zatem, gdy śmierć najbliższego członka rodziny została spowodowana 28 grudnia 1996 r. lub później, a przed wprowadzeniem § 4 do art. 446 k.c., do której wydaje się odnosić MON, istniała możliwość dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za spowodowanie śmierci najbliższego członka rodziny. Nie można było jednak korzystać z pewnych ułatwień, jakie wynikają z dochodzenia roszczeń na podstawie art. 446 k.c.