Gwarancja rzetelnego procesu
Prawidłowość doręczania pism sądowych to jeden z filarów gwarancji, że proces sądowy odbywa się z poszanowaniem jego elementarnych zasad (jawność, kontradyktoryjność). Za dokonanie i poprawność doręczeń odpowiedzialny jest sąd (zasada oficjalności doręczeń, z wyjątkami – art. 132, 4799 k.p.c.). Inicjujący proces zobowiązany jest natomiast do wskazania adresu swojego przeciwnika (art. 126 § 2 k.p.c.). Dlatego tak ważne jest umożliwienie sprawnego pozyskiwania przez uczestników obrotu prawnego wiarygodnych informacji o właściwych adresach kontrahentów.
Z odpowiedzi udzielanych za pośrednictwem Punktu Kontaktowego CEIDG wynika, że adres zamieszkania przedsiębiorcy nie jest potrzebny do postępowań sądowych. Sugeruje się też, że wobec niemożności uzyskania pożądanych danych z CEIDG należy je uzyskać z innych systemów ewidencyjnych (dane meldunkowe) albo z umów zawieranych przez strony sporów (odpowiedź z 22 grudnia 2011 r. na interpelację poselską nr 95).
Nie można zaprzeczyć, że informacja o adresie zamieszkania pozwanego, podawana przez powoda w pozwie, pochodząca nawet z „niewiadomych" źródeł, może się okazać wystarczająca. Będzie tak, gdy korespondencję sądową wysłaną na taki adres pozwany odbierze osobiście, nawet gdy wysłano ją na adres niebędący adresem jego zamieszkania (tzw. doręczenie właściwe – art. 135 k.p.c.). Podobnie będzie, gdy okaże się, że wskazany adres dotyczył przedsiębiorstwa pozwanego, a korespondencję sądową odebrał upoważniony do tej czynności pracownik (przedsiębiorstwo można uznać za miejsce pracy w rozumieniu art. 138 § 2 k.p.c., postanowienie SN II CRN 74/92; tzw. doręczenie zastępcze).
Zasupłany problem
Nie rozwiązuje to problemu, gdy na etapie próby doręczenia pozwanemu pierwszego pisma sądowego (odpis pozwu, często wraz z nakazem zapłaty) pojawiają się trudności. Jest tak np., gdy korespondencja sądowa powraca nieodebrana przez adresata, z adnotacją o jej awizowaniu. Powinnością sądu jest wtedy ustalenie, czy adres, na który została wysłana, to rzeczywiście adres zamieszkania pozwanego. Tylko pod adresem zamieszkania dopuszczalne jest awizowanie przesyłki przeznaczonej dla przedsiębiorcy, który jest osobą fizyczną, z ostatecznym skutkiem przyjęcia fikcji prawnej jej doręczenia (art. 139 § 1 k.p.c.; postanowienie SN II CRN 4/95). W takich sytuacjach dane o miejscu zamieszkania przedsiębiorcy posiadane przez CEIDG wykazują istotną „przewagę" np. nad danymi adresowymi, którymi dysponują gminy albo Centrum Personalizacji Danych MSW (dawniej: Centralne Biuro Adresowe). Bazują one na adresach zameldowania osób fizycznych, które często nijak mają się do faktycznych miejsc zamieszkania przedsiębiorców. W odróżnieniu od nich dane adresowe w CEIDG wskazują na rzeczywisty adres zamieszkania podawany przez samego przedsiębiorcę przy dokonywaniu wpisu, jeśli nie jest on tożsamy z adresem zameldowania.
Dane o adresie zamieszkania pochodzące z CEIDG będą niezbędne, jeśli z informacji listonosza próbującego doręczyć pozwanemu przedsiębiorcy pierwsze pismo w sprawie wynika, że ten „wyprowadził się". Zgodnie z art. 139 § 3 k.p.c. tylko zgodność adresu, na który wysłano pismo sądowe, z adresem zamieszkania ujawnionym wyłącznie w CEIDG, może być podstawą do zaniechania przez sąd dalszych prób doręczenia pozwanemu tegoż pisma i pozostawienie go w aktach ze skutkiem doręczenia, chyba że nowe miejsce zamieszkania i adres przedsiębiorcy będą sądowi znane z innych źródeł. Trzeba jednak zastrzec, że praktyka sądów w stosowaniu art. 139 § 3 k.p.c. może się różnić wskutek odmiennych interpretacji konsekwencji niewejścia w życie przepisów nakazujących pouczanie przedsiębiorców przez gminne organy ewidencyjne o skutkach nieujawnienia zmian w ewidencji (dawny art. 29 ust. 3 pkt 5 uosdg; uchwała SN III CZP 103/06). Wśród przepisów o CEIDG brakuje obowiązku pouczenia przedsiębiorcy o skutkach stosowania art. 139 § 3 k.p.c., co może pogłębić wątpliwości co do stosowania tego unormowania.
Może do doręczeń
Na stronie internetowej CEIDG można znaleźć, podany przez przedsiębiorcę adres do doręczeń. Nie jest to adres do doręczeń w rozumieniu przepisów k.p.c., bo nie jest wskazany przez stronę toczącego się postępowania i na jego potrzeby. Uniemożliwia to uznanie za doręczone przez awizo pierwszego pisma wysłanego na tenże adres lub pozostawienie takiego pisma w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, gdyby przy próbie pierwszego doręczenia adres do doręczeń okazał się nieaktualny. Osobiste odebranie przez przedsiębiorcę pisma sądowego wysłanego na adres do doręczeń pozwoli oczywiście uznać doręczenie za prawidłowe (doręczenie właściwe). Adres do doręczeń może pokrywać się z tym, pod którym prowadzona jest działalność gospodarcza, i wtedy może posłużyć także do dokonania omówionego doręczenia zastępczego.
