Projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary jest przedmiotem prac – i kontrowersji – już od dłuższego czasu. Na początku tego roku wpłynął do Sejmu. W artykule, który ukazał się w „Rzeczpospolitej" z 16 grudnia 2018 r., przedstawiliśmy jedną z kluczowych zmian w nowej ustawie, jaką jest zrezygnowanie z wymogu uzyskania wyroku skazującego sprawcę, aby przypisać odpowiedzialność podmiotowi zbiorowemu. Tym razem chcemy przybliżyć kolejną istotną zmianę, polegającą na odejściu od katalogu czynów zabronionych, których popełnienie może wiązać się z odpowiedzialnością podmiotu zbiorowego.
Czytaj także: Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych: kto i kiedy ją poniesie
Koniec z katalogiem
W projekcie zrezygnowano z obowiązującego teraz katalogu czynów zabronionych, których popełnienie może wiązać się z odpowiedzialnością podmiotu zbiorowego. Zamiast tego projekt proponuje wprowadzenie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za wszystkie czyny zabronione, z wyjątkiem wykroczeń. Aby uchronić się przed karami, podmiot zbiorowy będzie musiał zadbać o wdrożenie środków zapobiegających naruszeniu przepisów karnych. Nie chodzi jednak tylko o typowe czyny zabronione związane z prowadzeniem działalności gospodarczej ogólnie lub w konkretnej branży, ale wszelkich obowiązujących przepisów karnych funkcjonujących w całym systemie prawnym.
O tym, że tak szerokie ujęcie odpowiedzialności w projekcie nie jest przypadkiem, świadczą wypowiedzi w mediach samych przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości. W jednym z wywiadów jako przykład czynu, za który podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność, wskazano zgwałcenie klientki przez pracownika firmy wysyłkowej.
Zabezpieczenie się przez podmiot zbiorowy przed odpowiedzialnością na gruncie obecnego stanu prawnego jest znacznie prostsze. Istnienie katalogu czynów zabronionych pozwala podjąć konkretne środki zapobiegające konkretnym potencjalnym czynom. Istnienie katalogu ma przy tym jeszcze jedną zaletę. Zapewnia on jasność co tego, czy odpowiedzialność obejmuje również czyny nieumyślne. Zgodnie z art. 8 kodeksu karnego zbrodnię można popełnić tylko umyślnie. Występek także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Obecnie wystarczy zweryfikować przepis karny wymieniony w katalogu pod kątem tego, czy przestępstwo w nim opisane może zostać popełnione nieumyślnie.
