Kędzierski: Dolus Pistorius

Koncepcja "murder" kształtowała się w prawie anglosaskim przez stulecia i w zasadzie na bazie spraw o pozbawienie życia ukształtowała się definicja winy. Uznacie podsądnego winnym morderstwa implikowało jedyny wymiar kary – karę śmierci, stąd linia obrony w tych sprawach szła w kierunku zakwalifikowania czynu jako "manslaughter", w przypadku którego zagrożenie tą karą nie istniało. Zadaniem obrony było wykazania braku u oskarżonego "malice aforethought". "Manslaughter" przedmiotowo niczym nie różni się od "murder" i także może być "umyślne", z tym że zamiar pozbawienia ofiary życia może wystąpić nagle. Południowoafrykańskie common-law przewiduje dalsze rozróżnienia w pośród fatal offences... "Premeditated murder" – zamierzone i zaplanowane to bezprawne zabicie człowieka zagrożone dożywotniego więzienia z możliwością przedterminowego zwolnienia po upływie 25 lat, "common-law murder" zagrożone więzieniem w wymiarze od 15 do 20 lat, a polegające na bezprawnym umyślnym zabiciu człowieka pod wpływem "heat of the moment", czyli z zamiarem nagłym, przy braku "malice aforethought" albo nawet z zamiarem ewentualnym. Znane jest tam również nieumyślne spowodowanie śmierci (manslaughter), które charakteryzuje się brakiem zamiaru pozbawienia życia i może obejmować działanie w celu unieszkodliwienia napastnika (ofiary) ale z niedbałością, która nie przystoi rozsądnemu człowiekowi. Przestępstwo to zagrożone jest karą więzienia do 15 lat, a wyroki najczęściej mieszczą się w przedziale od 7 do 10 lat. Ile lat spędzi w więzieniu ten były sportowiec, oto pytanie? Co najmniej 25, ponad 15, czy też 7? Odpowiedź na to pytanie da Judge Thokozile Matilda Masipa po ułożenie z materiału dowodowego przypominającego puzzle sensownej całości.

Oddanie strzału w kierunku drzwi do toalety nie musi obejmować działania z premedytacją ukierunkowanego na zabicie człowieka, stwierdziła w czwartkowej części uzasadnienia Justice Thokozile Masipa. Ściślej, stwierdziła, że Pistorius miał zamiar oddania strzału w kierunku drzwi, nie zaś zabicia człowieka, będącego za nimi, a dokładniej, że oskarżenie nie przedstawiło dowodów, że kierował nim zamiar zabójstwa (intention to kill). Justice Masipa odrzuciła także działanie Pistoriusa w zamiarze ewentualnym uznając, że "subiektywnie" nie przewidywał możliwości zabicia człowieka będącego za drzwiami toalety. Uzasadnienie przedstawione w czwartek odrzucało zatem przypisanie Pistoriusowi popełnienia zarówno "premeditated murder" jak i "common-law murder" i wszystko wskazywało na trzecią z możliwych kwalifikacji – uznanie, że jest on sprawcą "manslaughter" .

Zgodnie z przypuszczeniami, w piątek, 12 września br. Judge Thokozile Matilda Masipa ogłosiła wyrok tak kwalifikujący popełnione przez Pistoriusa przestępstwo i wymierzy mu karę więzienia, której okres łącznie uwzględnieniem kar za bezprawne użycie broni palnej trwać może ponad 10 lat.

Wyrok nie jest prawomocny i pierwsze komentarze południowoafrykańskich prawników wskazują, że odrzucenie przez I instancję dolus eventualis, a co za tym idzie morderstwa ("common-law murder") i skazanie Pistoriusa za manslaughter w sądzie apelacyjnym może się nie utrzymać.

A na pytanie, w jakim zamiarze działał skazany, najbezpieczniej odpowiedzieć: "dolus Pistorius". I należy pamiętać, że słysząc dobiegające z zamkniętej toalety odgłosy najbezpieczniej zadać pytanie: "kochanie, czy to ty?" a po uzyskaniu odpowiedzi ustawić się w kolejce. Sięganie w takim przypadku po broń palną mija się z celem.

Jacek Kędzierski jest łódzkim adwokatem