Prezydent Kaczyński nie rozumie świata

Ambicje prezydenta Lecha Kaczyńskiego w sferze polityki zagranicznej, ujawnione na samym początku kadencji, stanowią problem. Z dwóch powodów. Przede wszystkim uprawnienia konstytucyjne prezydenta w tej sferze mają w znacznej mierze charakter ceremonialny i łączą się z funkcją prezydenta jako głowy państwa.

Prezydent – właśnie jako głowa państwa – ratyfikuje umowy międzynarodowe (zazwyczaj wymaga to zgody parlamentu), mianuje ambasadorów, przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli dyplomatycznych innych państw. Konstytucja nakazuje mu jednoznacznie współdziałać w zakresie polityki zagranicznej z premierem i ministrem spraw zagranicznych. Natomiast jako jeden z dwóch najwyższych organów władzy wykonawczej nie ma właściwie żadnych podstaw prawnych do negocjowania i zawierania porozumień międzynarodowych, a te są istotą polityki zagranicznej.

Pełne kompetencje należą tu do rządu. Jest to rozwiązanie spójne i logiczne: inny organ władzy negocjuje i podpisuje umowy międzynarodowe, a inny akceptuje i wprowadza do porządku prawnego państwa.

Lech Kaczyński w praktyce nie akceptuje tego podziału władz, a rząd premiera Tuska ustępuje, by uniknąć zgorszenia na forum międzynarodowym. Prezydent wykorzystuje do tego precedensy z czasów kadencji Aleksandra Kwaśniewskiego i z okresu rządu PiS, z którego woli był szczególnie aktywny na arenie międzynarodowej. Po zmianie układu politycznego Kaczyński nie pozwala się z tej sfery wypchnąć. Ale trzeba jasno powiedzieć: jego nadaktywność psuje porządek konstytucyjny państwa i utrudnia spójne działanie Polski na arenie międzynarodowej.

Drugi problem to treść polityki zagranicznej promowanej przez Lecha Kaczyńskiego. Jest ona niesłychanie ideologiczna, gdyż opiera się na PiS-owskiej wizji państwa, społeczeństwa, Europy i świata. Ta wizja zasługuje na uwagę z racji sporej wewnętrznej spójności oraz współgrania z wieloma potocznymi wyobrażeniami o porządku świata, ze społecznymi resentymentami, zwłaszcza wobec Rosji i Niemiec.

Lech Kaczyński, nawet gdy niesie pokój, jawi się jako jastrząb i awanturnik, a Aleksander Kwaśniewski, nawet gdy wspierał zbrojną agresję na Serbię, jawił się jako gołąbek pokoju

Trzeba jednakże dostrzec i to, że są resentymenty, którym prezydent nie sprzyja. Tak jest, gdy idzie o jego demonstrowany stosunek do Ukrainy i Izraela. Działania głowy państwa w sferze międzynarodowej nie są więc przypadkowe. Ich łączna społeczna ocena zależy w gruncie rzeczy od stosunku do PiS. Nie jest to ocena wysoka, choć niektóre pojedyncze inicjatywy prezydenta, jak wyjazd do Gruzji, były akceptowane przez dominującą część społeczeństwa.

W działaniach Kaczyńskiego są liczne elementy ciągłości w stosunku do prezydentury Kwaśniewskiego, który też zabiegał o dobre relacje z małymi sąsiednimi krajami, starał się realizować tzw. testament Giedroycia, gdy idzie o Ukrainę, i w kluczowym momencie konfliktu między USA a najważniejszymi krajami Unii Europejskiej na tle Iraku stanął po stronie Waszyngtonu.

Podobieństwa w treści współwystępują z radykalną różnicą stylu. Kaczyński, nawet gdy niesie pokój, jawi się jako jastrząb i awanturnik, a Kwaśniewski, nawet gdy wspierał zbrojną agresję na Serbię, a później Irak, i przyczyniał się do obalenia Leonida Kuczmy na Ukrainie, jawił się jako gołąbek pokoju.

To, co w mojej ocenie najbardziej obciąża politykę zagraniczną prezydenta Kaczyńskiego, to jej anachronizm i niezrozumienie Unii Europejskiej. Anachronizm polega na przeoczeniu, iż zmieniła się rola państw narodowych w określaniu porządku międzynarodowego, że wraz z postępami globalizacji utraciły one wiele dawnych instrumentów.

Rzeczywistością stał się pogląd Ulricha Becka wyrażony w znanej książce „Władza i przeciwwładza w epoce globalnej”, iż siła i bezpieczeństwo państwa, dobrobyt obywateli zależą od intensywności i głębi jego powiązań gospodarczych, politycznych, kulturalnych, na ostatnim miejscu militarnych, z innymi państwami, od powiązań firm działających na jego terytorium z firmami obecnymi w innych państwach, a także zależy od intensywności różnorodnych kontaktów między zwykłymi obywatelami.