Wałęsa w krzywym zwierciadle

Kryptonim 333. Internowanie Lecha Wałęsy w raportach funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu", bo tak brzmi pełny tytuł, jest zbiorem materiałów BOR dotyczących internowania przewodniczącego „Solidarności" w latach 1981–1982. Zawiera on ponad 100 meldunków, raportów, notatek i innej dokumentacji BOR, zgromadzonej w ramach sprawy o kryptonimie „Interna".

Komfortowe warunki

Zapiski funkcjonariuszy BOR są oczywiście takim samym źródłem historycznym, jak wszystkie inne i należy poddać je odpowiedniej krytyce. Mimo że funkcjonariusze starali się jak najlepiej opisać kolejne wydarzenia oraz jak najwierniej oddać treść wypowiedzi Wałęsy, to zapewne nie ustrzegli się też błędów. Na problemy z raportami BOR zwracał uwagę, jeszcze w latach 80., ks. Alojzy Orszulik, który nieraz w rozmowach z władzami podkreślał, że „raporty, jakie piszą funkcjonariusze o Wałęsie, są jednostronne i nieprawdziwe".

Nie należy jednak wyciągać z tego wniosku, że są bezwartościowe. Przedstawiciele ówczesnych władz wykorzystywali je, np. przygotowując się do kolejnych rozmów z internowanym Wałęsą. Dlatego w ich interesie było, aby dokumenty te były jak najbardziej rzetelne. Słusznie zauważa dziś Lech Wałęsa, że miejsce jego internowania „to była złota klatka (...) Ja musiałem uważać, bo ja tam byłem między osami". Przewodniczący „Solidarności" zdawał sobie sprawę, że jego wypowiedzi i zachowania będą odnotowane, a notatki trafią na biurka najważniejszych osób w państwie. Dlatego musimy dziś z dużą rezerwą i wyczuciem realiów historycznych analizować informacje funkcjonariuszy BOR.

Zapiski BOR dotyczące internowanego Wałęsy wykorzystywano podczas negocjacji z liderem „S"

Dokumenty te nie zostały pozostawione bez komentarza – na książkę składa się 350 stron dokumentów i 50 stron obszernego wstępu, w którym pokazaliśmy kontekst całej sytuacji. Skonfrontowaliśmy informacje BOR z relacjami przedstawicieli Kościoła (np. ks. Alojzego Orszulika) oraz wspomnieniami prominentów PRL (np. Mieczysława Rakowskiego). Z tego zestawienia wyłania się obraz Lecha Wałęsy, przywódcy 10-milionowego związku zawodowego, świadomego ciążącej na nim odpowiedzialności.

Sytuacja, w której znalazł się po wprowadzeniu stanu wojennego, była wyjątkowa. W czasie internowania władze izolowały go od innych opozycjonistów, podobnie postąpiono tylko wobec przewodniczącego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych – Jana Kułaja. Wałęsa był przetrzymywany w dobrych warunkach, starano się zapewnić mu komfort.

Defraudowanie alkoholu

Wszystkie te zabiegi miały na celu przekonanie Lecha Wałęsy do firmowania nowego związku zawodowego, który miał powstać w miejsce rozwiązanej „Solidarności". Plany do tej operacji MSW rozpoczęło długo przed stanem wojennym. W zamyśle miała polegać na usunięciu z kierownictwa związku osób uważanych przez władze za najbardziej radykalne. Zastąpić mieli ich działacze bardziej skłonni do negocjacji i zależni od władz. Do powodzenia tego planu niezbędna była jednak osoba Lecha Wałęsy, który miał legitymizować nowy związek swoim przywództwem.

Przewodniczący „Solidarności" był świadom stawki, o jaką toczyła się gra. Mimo pozornej otwartości na negocjacje, stawiał władzom twarde warunki. Ostatecznie nie zdecydował się nigdy przekroczyć granicy i podjąć współpracy z juntą wojskową. Oparł się zarówno obietnicom wysokich stanowisk i apanaży, jak i zastosowanemu w ostateczności szantażowi. Takiej twardej postawy nie utrzymał Jan Kułaj, lider „Solidarności" rolników, który zdecydował się na kompromis z władzami.

Ostatecznie, z biegiem czasu, internowany Lech Wałęsa stał się dla władz politycznym obciążeniem. W listopadzie 1982 r. podjęto decyzję o jego uwolnieniu. Prorocze były wypowiedziane wtedy słowa Czesława Kiszczaka: „Będziemy mieli z nim kłopoty". O tym właśnie jest książka „Kryptonim 333".

Na podstawie raportów funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu możemy poznać codzienne życie uwięzionego Lecha Wałęsy. Funkcjonariusze skrupulatnie notowali, jak przewodniczący „Solidarności" spędza czas, w jakim jest nastroju, kto go odwiedza. Informacje te uzupełniają lukę, jaką pozostawiły po sobie inne dokumenty, oraz relacje z epoki. Pokazują codzienność człowieka, który przed 13 grudnia stał na czele 10-milionowego związku zawodowego, a który w internowaniu pozostał sam.

W jednym z tabloidów oraz mediach elektronicznych pojawiły się informacje o tym, że w książce „Kryptonim 333" zamieściliśmy  informację, iż Lech Wałęsa wypił w czasie 11 miesięcy niezwykłe ilości alkoholu. Chcieliśmy zapewnić, że informacja o spożyciu 300 butelek wódki jest nieprawdopodobna.