Popularność pod żyrandolem

Przypomnijmy sobie czas kampanii prezydenckiej w 2010 roku, gdy Donald Tusk traktował Bronisława Komorowskiego niemal protekcjonalnie, wściekał się na jego kolejne wpadki w kampanii, a sam wyścig do prezydentury ostentacyjnie lekceważył, mówiąc o „żyrandolu”. Po wygranej Komorowskiego pilnował go zaś za pośrednictwem wiernego Sławomira Nowaka, który zresztą męczył się w Kancelarii Prezydenta niemiłosiernie. Obecnie kontrast pomiędzy pozycją szefa rządu i zarazem lidera PO, a głowy państwa jest uderzający i w niczym nie przypomina to stosunku sił z lata 2010 roku.

Sfrustrowany Donald Tusk

Dzisiaj akceptacja dla Komorowskiego sięga 70 procent, podczas gdy z działalności Tuska zadowolonych jest w najlepszym wypadku dwa razy mniej respondentów. W wyścigu o sympatię Polaków prezydent jest niekwestionowanym zwycięzcą, a jego polityczna przyszłość jawi się względnie bezpiecznie, w przeciwieństwie do przyszłości coraz wyraźniej zmęczonego Tuska, nad którego głową zbierają się chmury społecznego rozczarowania i niezadowolenia.

Bronisław Komorowski jest prezydentem wszystkich Polaków, ale tylko tych począwszy od Jarosława Gowina, a na Januszu Palikocie skończywszy. Ci od Jarosława Kaczyńskiego już się nie łapią

Jeśli pomiędzy Tuskiem a Komorowskim wytworzyła się „szorstka, męska przyjaźń”, jak niegdyś pomiędzy Leszkiem Millerem a Aleksandrem Kwaśniewskim, to na razie niewiele o niej wiemy. Możemy o niej jedynie wnioskować z pojedynczych wypowiedzi i deklaracji głowy państwa, gdy ta decyduje się skrytykować rządowe plany lub poglądy ministrów. Nigdy jednak nie czyni tego przesadnie konfrontacyjnie.

Ot, tu i tam padnie jakieś zdanie, które można zinterpretować jako polemikę z poglądami Tuska i jego ludzi. A to prezydent powie, że nie zgadza się z tezą, iż skończył się czas państw narodowych, a to rzuci, że słabo definiujemy swoje interesy, a to znowu zatroska się tym, że polskie wojsko jest źle i słabo dowodzone. Nigdy jednak te stwierdzenia nie są ostre na tyle, aby można było jednoznacznie stwierdzić, że Bronisław Komorowski przeciął pępowinę i oderwał się od Platformy Obywatelskiej. Nie jest to zresztą jego zamiarem.

W tej rywalizacji Tusk ma pełne prawo czuć się sfrustrowany. Z jego punktu widzenia sytuacja wygląda zapewne tak, że Komorowski leży i odpoczywa, a poparcie samo mu rośnie, podczas gdy lider PO bierze na siebie ciężar zarządzania krajem (bo o rządzeniu nie można tutaj mówić) oraz całe odium społecznego niezadowolenia. Pretensję przewodniczący Platformy może mieć jednak tylko do siebie.

Po pierwsze – dobrowolnie rezygnując z wyścigu do prezydentury (niezależnie od motywacji), Tusk zrezygnował ze stanowiska, które daje w Polsce prawdopodobnie najlepszy punkt wyjścia do uzyskania rekordowego poparcia. Oczywiście pod warunkiem, że przestrzega się pewnych zasad (o których niżej). Po drugie – wygląda na to, że Komorowski, uwzględniwszy specyfikę swojego miejsca w systemie politycznym, zaczął się wykazywać lepszym słuchem społecznym niż Tusk, który wydaje się coraz gorzej wyczuwać nastroje.

Lekcja Lecha Kaczyńskiego

Sekret Komorowskiego tkwi w dość prostej strategii: być możliwie mało wyrazistym w ramach tego kręgu obywateli, do których kieruje swoją ofertę. Innymi słowy – Bronisław Komorowski jest prezydentem wszystkich Polaków, ale tylko tych począwszy od Jarosława Gowina na Palikocie skończywszy. Ci od Jarosława Kaczyńskiego już się nie łapią, ale też oni w prezydenckiej perspektywie w zasadzie nie istnieją.

Symboliczną ilustracją tego stanu rzeczy był prezydencki pochód 11 listopada ubiegłego roku, który zgromadził wielokrotnie mniej ludzi niż przemarsz organizowany przez środowiska narodowe, a odbywał się jak gdyby zupełnie obok i tak też był pokazywany przez prorządowe media. Gdyby wiedzę czerpać tylko z nich, odnieślibyśmy wrażenie, że marsz z prezydentem na czele był wielkim, masowym sukcesem, a gdzieś w tle, trochę później, jakaś garstka narodowców wszczęła tradycyjnie burdy z policją.

Natomiast w obszarze, który prezydent zagospodarował, nikt nie powinien się czuć pokrzywdzony. Dopieszczeni zostają i konserwatyści, i postępowcy, feministki, „Krytyka Polityczna”, Kościół (oczywiście tylko ten „dziwiszowy”), a wszyscy w taki sposób, aby nie stworzyć wrażenia wyrazistości poglądów w jakiejkolwiek kwestii.

Można by powiedzieć, że Donald Tusk próbował i próbuje tego samego. Jest jednak różnica: zgodnie z obecnymi oczekiwaniami Polaków, głowa państwa ma być kimś niemalże pozapolitycznym, natomiast od premiera można oczekiwać skutecznego zarządzania lub wręcz rządzenia. Jedno i drugie stanowisko wymaga odmiennego podejścia. Werbalne zaspokajanie oczekiwań wielu środowisk w dłuższej perspektywie doskonale może się sprawdzać w przypadku prezydenta, ale nie w przypadku szefa rządu. Od tego ostatniego oczekuje się jednak jakichkolwiek autentycznych działań, przynoszących wymierne korzyści.

Oczywiście każdy, kto choć trochę rozumie politykę, wie, że oczekiwanie „pozapolityczności” głowy państwa jest absurdem. To stanowisko stricte polityczne, a zajmujące je osoby zawsze realizowały bardzo konkretną polityczną strategię. Nie inaczej jest w przypadku obecnego prezydenta. Jednak zarówno Aleksander Kwaśniewski, jak i Bronisław Komorowski wiedzieli, że trzeba się ukrywać pod maską magmowatości i rozmytych poglądów.

Tej hipokryzji nie zamierzał się poddawać Lech Kaczyński, co było uczciwe i zarazem bardzo nierozważne politycznie. Tragicznie zmarły pod Smoleńskiem prezydent płacił za to ogromną cenę niskiego społecznego poparcia, ograniczonego niemal wyłącznie do wyborców PiS. To lekcja, którą Komorowski odrobił: Polacy w większości nie oczekują od prezydenta wyrazistych poglądów. W każdym razie – nie w obecnych okolicznościach. Od kłótni i sporów mają partyjnych liderów. Prezydent ma być poza nimi.

Dobrotliwie pogrozi palcem

Polska konstytucja daje głowie państwa możliwość wpływania na politykę zagraniczną i obronność. Jednak konia z rzędem temu, kto z wypowiedzi Bronisława Komorowskiego potrafiłby wyłowić jakąś spójną i konkretną wizję miejsca Polski w Europie i świecie albo rozpoznanie potencjalnych strategicznych problemów, związanych z bezpieczeństwem państwa.

Prezydent w tych kwestiach nigdy nie wykroczył poza komunały i banały, pomijając oczywiście wszelkie czynniki i fakty, mogące zakłócić sielankowy obraz, który zawarł w swoim inauguracyjnym wystąpieniu przed Zgromadzeniem Narodowym w sierpniu 2010 roku, stwierdzając: „Nikt dziś na naszą polską wolność nie czyha”. I to odpowiada większości Polaków. Prezydent ma być dobrym wujkiem, który nikogo nie będzie za bardzo pouczał ani ganił. Najwyżej czasem dobrotliwie pogrozi palcem i uśmiechnie się pod wąsem (chyba że go zgolił).

Gwoli uczciwości trzeba przyznać, że bez skrajnej przychylności mediów strategia Komorowskiego – przy jego niezliczonych wpadkach i niedostatkach – nie byłaby możliwa. Komorowski nie ma bowiem jakiejś szczególnie przebiegłej czy wysublimowanej strategii medialnej. Daleko mu do zabiegów i kombinacji, do jakich w tej mierze ucieka się Donald Tusk. W przypadku tego ostatniego straciły one już co prawda ogromnie na świeżości i skuteczności, ale przez długi czas pozwalały liderowi PO skutecznie omijać rafy.

Ten temat był już omawiany wiele razy, lecz warto przypomnieć, że w porównaniu z absurdalnie wyolbrzymianymi wpadkami Lecha Kaczyńskiego – z których większość była zresztą albo winą jego współpracowników, albo po prostu efektem manipulacji (jak choćby słynny „Borubar”) – dokonania Komorowskiego są imponujące. Proszę sobie wyobrazić jazgot, jaki rozległby się w mediach, gdyby to Lech Kaczyński napisał „bul” zamiast „ból”.
Spójrzmy na sytuację Komorowskiego w szerszym planie. Kolejne wybory prezydenckie będą pod tym względem bardzo interesujące, nie tylko dlatego, że istnieje możliwość, iż Komorowski wystartuje w nich niezależnie od innego kandydata Platformy Obywatelskiej. Bardziej nawet dlatego, że pojedynek między nim a kontrkandydatem głównej partii opozycyjnej będzie pojedynkiem całkiem innym niż ten z 2010 roku. Wtedy Komorowski postrzegany był jako przedstawiciel konkretnego obozu politycznego, zyskujący na ogromnych emocjach i głębokim podziale.