Rewolucja ekstrawagantów

Mało kto przypuszczał, że wprowadzenie we Francji do ustawodawstwa nowej instytucji, jaką jest jednopłciowe „małżeństwo", wywoła w tym kraju olbrzymie protesty. Z pewnością stojący za realizacją tego projektu prezydent François Hollande nie należy do unikających zwarć ideologicznych zwolenników polityki „ciepłej wody w kranie". To modelowy przypadek lewicowca gotowego wywrócić świat do góry nogami. Nic zatem dziwnego, że swoimi inicjatywami polaryzuje francuską scenę polityczną.

Nawet tak umiarkowane ugrupowanie jak główna siła opozycyjna, czyli partia neogaullistowska, odkrywa w obliczu radykalizmu, którym szermuje francuski prezydent, resztki swojej prawicowej tożsamości.

Papierek lakmusowy

Patrząc na to, co się dzieje nad Sekwaną, można dojść do wniosku, że epoka wielkich ideologii nadal trwa, a podział „prawica – lewica" pozostaje klarowny. Kiedy jednak nasz wzrok obejmie resztę Europy, wówczas się okaże, że Francja jawi się tu jako wyjątek. Kwestia przywilejów dla mniejszości seksualnych to zresztą jeden z papierków lakmusowych. Weźmy chociażby wybranego kilka miesięcy temu prezydenta Czech Miloša Zemana, który doszedł do swego stanowiska jako reprezentant lewicy. W ubiegłym tygodniu odmówił on przyznania tytułu profesorskiego jednemu z naukowców, ponieważ ten jest działaczem gejowskim i uczestniczy w przybierających konfrontacyjny charakter paradach równości. Występujący z pozycji lewicowych przywódca kraju zachował się więc jak konserwatysta, który piętnuje agresywną strategię ruchów LGBT.

Przenieśmy się teraz do Wielkiej Brytanii. Premierem tego kraju jest od trzech lat David Cameron, a więc torys. Tymczasem w sprawie instytucjonalizacji związków homoseksualnych prowadzi politykę, która z torysami się raczej nie kojarzy. Cameron doprowadził do uchwalenia w Izbie Gmin ustawy o „małżeństwach" jednopłciowych. Zrobił to wbrew większości posłów ugrupowania, które reprezentuje, i zarazem przy poparciu koalicjanta – Liberalnych Demokratów oraz opozycji – Partii Pracy.

W przeciwieństwie jednak do francuskiego prezydenta premier Wielkiej Brytanii nie prowadzi kampanii ideologicznej. To raczej wyraz konformizmu i chęci przypodobania się brytyjskim kręgom opiniotwórczym, które słyną z politycznej poprawności. A wiadomo, że aby utrzymać władzę, warto z nimi żyć dobrze.

Piwosze i kawosze

Oba te przypadki – Zemana i Camerona – mogą stanowić dowód na to, że podział „prawica – lewica", jeśli nawet nie odchodzi w przeszłość, to przynajmniej się zmienia i komplikuje. Jak zauważył Aleksander Kaczorowski we „Wprost", przed drugą turą ostatniej batalii o prezydenturę Czech wyborcy w tym kraju podzielili się na „piwoszy" i „kawoszy". Publicysta różnicę tę wyjaśniał następująco: „Miloš Zeman to kandydat prowincjuszy i robotników, którzy po pracy przesiadują w gospodach przy piwie. (...) Karel Schwarzenberg, arystokrata o łagodnym usposobieniu, jest jego przeciwieństwem i kandydatem klasy średniej, czyli Czechów z kawiarni". Można się zastanawiać jednak nad tym, czy podział „piwosze – kawosze" da się odnieść do innych krajów. Bo przecież chodzi tu o coś więcej niż jakieś specyficzne dla różnych warstw społeczeństwa czeskiego formy spędzania wolnego czasu.

Z jednej strony Zeman pokazuje twarz lewicy funkcjonującej w warunkach postkomunistycznych – lewicy, która przeoczyła rewolucję kulturową lat 60. ubiegłego wieku na Zachodzie, bo zajęta była obroną systemu komunistycznego (przypadek Husaka) lub jego zwalczaniem (przypadek Havla). Dziś adresuje ona swoje propozycje do plebejskiego elektoratu skoncentrowanego na potrzebie zaspokojenia różnych potrzeb o charakterze konsumpcyjnym.

To są właśnie owi „piwosze". Ich emocji nie sposób rozgrzać wojnami kulturowymi (w tym batalią o przywileje dla mniejszości seksualnych), bo takie spory są dla nich abstrakcyjnymi problemami rodzącymi się w umysłach „kawoszy". W dodatku pewne procesy i tak już zostały uruchomione – w roku 2006 czeski parlament zatwierdził ustawę o związkach partnerskich, a Czechy wśród krajów dawnego bloku wschodniego przodują, jeśli chodzi o liberalizację ustawodawstwa w zakresie spraw obyczajowych.

Z drugiej strony – wychodząc już poza kontekst czeski – widać, że konserwatywna obrona moralności publicznej nie musi iść w parze z afirmacją wolnego rynku. Jeśli ktoś jest zwolennikiem europejskiego kanonu tradycyjnych wartości, to przecież powinien wśród nich dostrzec: dobro wspólne, odpowiedzialność, solidarność. A to oznacza, że wolny rynek nie może być ekonomicznym dogmatem, ponieważ wspólnota polityczna nie opiera się na zasadach handlowych.

Rozpustnicy i asceci

Podstawę konserwatywnego modelu życia stanowi przeświadczenie o tym, że ludzka zbiorowość to organizm, a nie przypadkowe spotkanie samoistnych jednostek. W gruncie rzeczy model ten nie jest sprzymierzeńcem kapitalizmu. Jest nim natomiast dziedzictwo rewolucji kulturowej.

Jeśli przyjąć, że człowiek nie ma żadnych zobowiązań wobec społeczeństwa, że liczy się tylko samorealizacja wyrażająca dążenie do indywidualnego sukcesu, to najwyższą wartością staje się wolność jako uniezależnienie od bliźnich. Gdyby nie problemy demograficzne, czyli kłopoty z zastępowalnością pokoleń, to gospodarka wolnorynkowa największą korzyść odnosiłaby z osób, które nie muszą się miotać między obowiązkami rodzinnymi a poświęcaniem dla firmy swojego cennego czasu po godzinach pracy.