Bez bankructw się nie obejdzie

Jak ocenia pan kondycję europejskiej gospodarki?

Edmund Phelps: Członkowie strefy euro oraz niektórzy jej sąsiedzi, Wielka Brytania czy Szwecja, zmierzają w kierunku recesji. To rezultat kryzysu zadłużeniowego w sektorze bankowym oraz zadłużenia niektórych rządów, szczególnie Grecji, Hiszpanii, Włoch, Portugalii oraz – na nieznanym jeszcze poziomie – Francji. Towarzyszą temu dość desperackie kroki elit europejskich, które polegają głównie na tym, iż promuje się szczodre państwowe projekty, własność na kredyt i narcyzm – w sferze prywatnej, a nepotyzm i kolesiostwo – w publicznej. Tymczasem ta choroba objawia się niedoborem zatrudnienia czy patologicznie niskim poziomem oszczędności.

Da się jej zaradzić? Jak na przykład Polska może się obronić przed recesją?

Kiedy w 2009 r. perspektywa radykalnego obniżenia zatrudnienia zaczęła zagrażać Singapurowi, rząd szybko wprowadził subsydia dla firm zatrudniających pracowników. Rezultat był niezwykły. Rok później zatrudnienie było na o wiele wyższym poziomie niż przed podjęciem decyzji o interwencji. Polska może skopiować tę metodę. Pieniędzy, których nie wydacie na subsydia, i tak nie zaoszczędzicie, ponieważ później będziecie musieli wypłacić za nie zasiłki. Poza subsydiowaniem zatrudnienia postawiłbym na podnoszenie innowacyjności. Szczególnie w wypadku takiego kraju jak Polska. Mając duże zaległości w tym obszarze, możecie znacznie podnieść poziom zatrudnienia w gospodarce. To jest rodzaj radykalnej zmiany, którą Polska powinna rozważyć.

Czy mogą pomóc wspólne europejskie obligacje w unii walutowej?

To rozwiązanie wydaje się naturalną konsekwencją posiadania wspólnego pieniądza. Problem pojawia się dopiero wtedy, gdy zdamy sobie sprawę, co temu musi towarzyszyć.

A co musi?

Projekt ten wymaga silnej, centralnej władzy emitującej obligacje. Władzy, która będzie gwarantem wypłacalności i żyrantem tych, którzy już nie mogą pożyczać pieniędzy. A żyrantem mogą być tylko podatnicy z krajów wiarygodnych. Podejrzewam, że demokratyczne kraje nie są gotowe na taką utratę suwerenności fiskalnej. Choć strefa euro przez wzrost aktywności gospodarczej między jej członkami wydaje się sukcesem, Europejczycy muszą jednak pamiętać, że na dłuższą metę wymaga ona silnego rządu. Tak jest w Stanach.

Czy należy pomagać bankrutom?

Europejczycy stają się ofiarami korporacyjnego myślenia swoich elit. Rozwiązanie widzę następujące – należy zrestrukturyzować długi rządowe i przeprowadzić kontrolowane bankructwa, a pożyczkodawcy, włączając w to zarówno duże, jak i małe banki, powinny ponieść straty z tytułu złych pożyczek, jakich udzieliły, a także obligacji państwowych.

Ale Europa ma olbrzymie długi.