Tęczowa rewolucja

Niedawno Sejm odrzucił wszystkie projekty ustaw o związkach partnerskich. Sąd Najwyższy zaś, w swoich jednoznacznych opiniach prawnych, zdruzgotał te projekty potwierdzając, iż bez zmiany konstytucji nie ma możliwości wprowadzenia instytucji, będącej ogniwem pośrednim między związkiem nieformalnym a małżeństwem. Dodajmy - instytucji cieszącej się częścią szczególnych przywilejów, przysługujących dotąd jedynie małżeństwu z racji jego doniosłej roli społecznej.

Mylą się jednak wszyscy ci, którzy uważają, że temat zniknął na lata. Mimo oczywistego braku podstaw prawnych, projektodawcy tuż po przegranym głosowaniu zapowiedzieli podjęcie kolejnych działań legislacyjnych, najszybciej jak to możliwe. Debata o związkach partnerskich nie traci zatem na aktualności.

Na temat instytucjonalizacji związków partnerskich powiedziano wiele. Niestety dotąd rzeczowej argumentacji prawnej, przeciwstawiono jedynie ideologiczny szum, bazujący na pomieszaniu podstawowych pojęć i przypisaniu wielu z nich całkowicie nowych, opacznych znaczeń. Szczególne przywileje nazwano prawami, a z obowiązków i odpowiedzialności uczyniono zbyteczne relikty, będące przeszkodą na drodze do szczęścia. W tej kakofonii niezrozumienia podstawowych pojęć prawnych i społecznych, pole merytorycznej debaty uległo drastycznej redukcji. Na szczęście jnie wszystko można zakrzyczeć. Przynajmniej na razie.

Zasłona dymna

Sprawa związków partnerskich ma dwa - wyraźnie różne - aspekty. Pierwszy dotyczy sytuacji prawnej konkubinatów, a więc nieformalnych związków osób różnej płci. Drugi dotyczy uprawnień związków osób homoseksualnych. Trudno oprzeć się wrażeniu, że pierwszy jest zasłoną dymną dla drugiego.

Jak chodzi o różnopłciowe związki partnerskie, kuriozalnym wydaje się wysuwanie żądań instytucjonalizacji

związków partnerskich przez osoby, które swój w pełni świadomy wybór życia w konkubinacie opierały dotąd właśnie na fundamentalnej, „wolnościowej" przesłance zakładającej brak konieczności formalizacji pożycia.

Paradoksem jest również fakt, iż filozofia „życia bez papierka", a więc bez przyjęcia na siebie wielu obowiązków prawnych i pełnej odpowiedzialności za partnera, stała się podstawą żądania przywilejów przysługujących tym, którzy tę odpowiedzialność i obowiązki postanowili przyjąć.

Wiemy o tym doskonale, że już w obecnym stanie prawnym każda para, która chce cieszyć się szczególną ochroną państwa i pełnią przywilejów, ma do tego prawo. Wystarczy udać się do właściwego urzędu stanu cywilnego i złożyć zgodne oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński. Jednak zwolennikom instytucjonalizacji związków partnerskich chodzi tylko o przywileje. Balast związanej z nimi odpowiedzialności pozostaje poza sferą ich zainteresowań.

W czym problem?

Jednak w tym miejscu zwykle pojawia się kolejny argument zwolenników instytucjonalizacji związków partnerskich – fundamentalny dla zrozumienia rzeczywistych intencji autorów postulowanej konstrukcji prawnej. Tym argumentem jest brak możliwości zawarcia małżeństwa przez homoseksualistów, w związku czym instytucjonalizacja związków partnerskich ma być jedynym sposobem uzyskania przez nich podstawowych praw, takich jak prawo do informacji o stanie zdrowia partnera, prawo do jego pochówku czy wreszcie prawo do odmowy obciążających partnera zeznań.

Tymczasem część z tych postulatów można zrealizować na gruncie obowiązujących przepisów. Tak jest na przykład z prawem do informacji o stanie zdrowia, które można sobie zapewnić, wypełniając stosowny szpitalny formularz lub podpisując pełnomocnictwo. Jeśli chodzi o inne, można rozważyć ich wprowadzenie do prawodawstwa, bez konieczności powoływania do życia instytucji rejestrowanego związku partnerskiego.

W czym zatem problem? Otóż autorom koncepcji rejestrowanych związków partnerskich chodzi o obejście konstytucji i wprowadzenie do polskiego prawa, tylnymi drzwiami, quasi-małżeństw osób tej samej płci, poprzez nadanie im szeregu innych jeszcze przywilejów zarezerwowanych dotąd dla małżeństw, takich jak na przykład możliwości dziedziczenia ustawowego.

I w żaden sposób nie trafiają do nich argumenty o całkowitej bezzasadności i niesprawiedliwość takiego rozwiązania, choćby z powodu braku zdolności związków osób homoseksualnych do wypełnienia niektórych fundamentalnych zadań i obowiązków, które społeczeństwo stawia przed instytucją małżeństwa.

W odpowiedzi słyszymy, że przecież to związki heteroseksualne są głównymi adresatami proponowanych zmian, a sprowadzanie dyskusji do związków jednopłciowych jest nieuprawnionym uproszczeniem. Od razu padają przy tym zapewnienia, iż nikt nie zamierza postulować zrównania praw sformalizowanych związków partnerskich osób homoseksualnych z prawami małżeństw.

Metoda małych kroków

Czy tak aby jest w rzeczywistości? Fakty zdają się temu przeczyć. Po pierwsze, to właśnie środowiska gejów, lesbijek i transseksualistów wykazują największą aktywność propagandową oraz lobbingową na rzecz instytucjonalizacji związków partnerskich i wydają się być w tej sprawie zdecydowanie najbardziej zdeterminowane.

Po drugie wnioski z obserwacji działań, podejmowanych przez środowiska LGBT w innych państwach, wskazują niezbicie, iż formalizacja związków partnerskich jest jedynie pierwszym krokiem na drodze do pełnego usankcjonowania wszystkich żądań tych środowisk. Działacze LGBT zdają sobie doskonale sprawę, iż przełamanie naturalnego oporu społecznego jest możliwe tylko poprzez stosowanie metody małych kroków i stopniowe oswajanie społeczeństwa z nowymi rozwiązaniami. Dzięki takim działaniom udaje się z czasem na tyle zbliżyć prawny status i uprawnienia związków jednopłciowych do statusu małżeństwa, że w pewnym momencie obrona uprzywilejowanego charakteru tradycyjnego małżeństwa, a co za tym idzie jego prawnej odrębności, staje się niemożliwa. Obywatele z kolei znacznie łatwiej akceptują zmiany serwowane stopniowo, niż postulaty gwałtownego, jednorazowego wywrócenia porządku społecznego.

Przy wsparciu części polityków, polscy działacze środowisk LGBT, zrzeszeni w międzynarodowych organizacjach o tym samym charakterze, coraz śmielej wkraczają na szlaki, które przetarli wcześniej ich zagraniczni koledzy i koleżanki.

Szwedzki przykład

Nie sposób przywołać przykłady wszystkich państw, w których powyższa taktyka odniosła sukces. Jednak aby nie być gołosłownym, posłużę się choć jednym z nich - kraju nie tak bardzo od Polski odległego.