Oswajanie ukraińskiej prawicy

Zabicie Ołeksandra Muzyczki – znanego też pod pseudonimem Saszka Biłyj – przez milicję stało się kolejnym pretekstem do rozważań nad współczesnymi radykalnymi ruchami nacjonalistycznymi na Ukrainie. Chodzi tu zwłaszcza o Prawy Sektor. Zrobiło się o nim szczególnie głośno w związku z Majdanem, bo to ta formacja nadawała ton najbardziej konfrontacyjnym wystąpieniom przeciwko Wiktorowi Janukowyczowi.

Nadal w opozycji

Okazało się jednak, że po kijowskiej rewolucji zachowuje się ona nadal jak siła opozycyjna. Przejawem tego była niedawna pikieta tej partii przed Radą Najwyższą. Demonstranci domagali się dymisji ministra spraw wewnętrznych Arsena Awakowa, zarzucając mu odpowiedzialność za śmierć Muzyczki, który był działaczem Prawego Sektora. I nie ma znaczenia, że lider tego ugrupowania Dmytro Jarosz został zastępcą sekretarza Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony (formalnie zresztą nie jest członkiem ekipy rządowej), a w ekipie Arsenija Jaceniuka kilka ministerialnych stanowisk przypadło politykom Swobody – formacji odwołującej się do dziedzictwa Stepana Bandery.

Dla Prawego Sektora – którego działaczem był Muzyczko – Swoboda to mięczaki, za bardzo bowiem już wsiąkli w kijowski establishment. Zwłaszcza że – jeśli przyjmiemy taki punkt widzenia – swoim współudziałem w sprawowaniu władzy żyrują politykę Batkiwszczyny, a więc partii uchodzącej za liberalną.

Krytycy Prawego Sektora z obecnego obozu władzy ostrzegają, że ugrupowanie to swoim awanturnictwem psuje wizerunek Ukrainy. To właśnie aktywność formacji Jarosza stanowi pretekst dla kremlowskich propagandystów do formułowania przez nich pod adresem ukraińskiego sąsiada oskarżeń o nowy-stary faszyzm.

Tu już chodzi nie tylko o ideologię – Moskwa przecież ochoczo wskazuje Banderę jako polityczną ikonę majdanowców i przedstawia ukraińską rewolucję jako rewoltę zorganizowaną i przeprowadzoną przez faszystowskie bojówki chcące w swoim kraju zakazać używania języka rosyjskiego. Szef rosyjskiej dyplomacji Siergiej Ławrow poszedł dalej i oświadczył, że Prawy Sektor stał za lutową masakrą w Kijowie – kiedy w trakcie walk ulicznych niezidentyfikowani snajperzy strzelali do przeciwników Wiktora Janukowycza.

Z kolei w środowiskach popierających rząd Jaceniuka nie brakuje głosów interpretujących aktywność partii Jarosza w kategoriach rosyjskiej agentury wpływu. Tyle że na takie interpretacje brak twardych dowodów. Skoro tak, to należałoby raczej uznać, że mamy w tym przypadku do czynienia z „użytecznymi idiotami", a więc ludźmi prawdopodobnie nieświadomymi tego, że swoimi, podyktowanymi bezkompromisowością, atakami na obecny obóz władzy przynoszą korzyści Kremlowi. Bo po pierwsze – dają świadectwo niezadowolenia społecznego z powodu mozolnie przeprowadzanych przez ekipę rządową zmian, po drugie – wywołują wrażenie chaosu sprzyjające serwowanej całemu światu kremlowskiej narracji o Ukrainie jako „państwie upadłym", po trzecie – ułatwiają podtrzymywanie mitu o odrodzeniu ukraińskiego faszyzmu.

W tej sytuacji prozachodnim siłom, które dziś tworzą w Kijowie obóz władzy, pozostają do wyboru dwie opcje: Prawy Sektor i jemu podobne radykalne środowiska izolować lub próbować je pozyskiwać i włączać w praktykę polityczną.

Wobec kolonizacji

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że z nieugiętymi nacjonalistami żadna współpraca nie jest możliwa. Stanowią oni jeden wielki obóz destrukcji. Izolowanie tych ludzi oznacza jednak ich marginalizację, a co za tym idzie – brak jakiejkolwiek kontroli nad nimi ze strony kijowskiego establishmentu. Staną się nieobliczalni, a przez to potencjalnie dla obozu władzy niebezpieczni, bo można się po nich spodziewać destabilizowania kraju.

Dlatego bardziej roztropnym, chociaż zarazem ryzykownym, rozwiązaniem byłaby próba włączenia ich w praktykę polityczną. Współudział w decyzjach politycznych to jedyny sposób na ucywilizowanie radykalnych nacjonalistów. Zadymiarze odpadną i zejdą do poziomu grup stanowiących dla państwa kłopot kryminalny, a nie polityczny, natomiast cała reszta uzyska szanse na formułowanie programowych propozycji dla obozu władzy.

Takie propozycje mogą się okazać potrzebne w kontekście tego, że zarówno Batkiwszczyna, jak i UDAR lekceważą zagrożenia związane z modernizacją i westernizacją Ukrainy. Łatwo narażają się na to, by zaszeregować je jako liberalną elitę kompradorską wysługującą się Zachodowi, którego instytucje i firmy chętnie zbiją kapitał na reformach szykowanych przez Kijów. Wymykanie się Rosji zmusza do przyjmowania wszelkich warunków narzucanych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Unię Europejską czy największe światowe koncerny.

Ukraina powinna wypośrodkować między przyjęciem nieuchronnych, bolesnych reform a koniecznością ratowania swojej gospodarki przed nierówną rywalizacją z Zachodem, który szuka, gdzie tylko się da, rynków zbytu i taniej siły roboczej.