Mało wiarygodna aktualizacja

Problem z ostatnią aktualizacją programu konwergencji (APK) zaczyna się już w tym punkcie, który stanowi bazę odniesienia dla całej analizy. Mowa o wstępnym szacunku deficytu sektora finansów publicznych za rok 2009.

Otóż, naszym zdaniem, podobnie jak w poprzedniej aktualizacji jest wielce prawdopodobne, że popełniono błąd w oszacowaniu deficytu. Tym razem został on zawyżony. Jeśli za wiarygodne uznać kwartalne dane o wykonaniu budżetu i wstępną informację o IV kwartale, deficyt mógł wynieść wcale nie 7,2 proc. PKB, ale w najlepszym wypadku ledwie 5,7 proc. PKB. Niedoszacowane bowiem zostały dochody z podatków pośrednich i wpływy ze składek, zawyżono wydatki na koszty pracy i świadczenia społeczne, zaniżono zaś wydatki na inwestycje. Zweryfiko- wanie tych danych powinno obniżyć deficyt podany w APK 2009 nawet o 20 mld, nie mniej jednak niż o około 10 mld zł.

W tej sytuacji między rokiem 2009 a 2010 deficyt sektora nie spada (jak w aktualizacji), lecz rośnie. I to najprawdopodobniej o więcej niż 1,2 pkt. proc. w relacji do PKB (z 5,7 do 6,9 proc.). A to dlatego, że deficyt w roku 2010 może być o 0,6 – 0,9 pkt proc. wyższy, niż założono w aktualizacji.

[wyimek]Z danych aktualizacji wynika, że ścieżka wzrostu PKB jest rozsądna, ale wątpliwości budzą prognozy inflacji i stóp procentowych [/wyimek]

Nasze wątpliwości dotyczą: wyjątkowo mocno rosnących dochodów podatkowych (zaniżona baza z roku 2009); niejasnych przyczyn tak dużego wzrostu w kategorii pozostałych dochodów (z 56 do 78 mld zł); po stronie wydatków niewyjaśnione pozostają przyczyny silnego wzrostu w kategorii „zużycie pośrednie” (od 79 do 90 mld zł); nawet po zweryfikowaniu wydatków na inwestycje w roku 2009 (naszym zdaniem nie 66, lecz ok. 72 mld zł) ich wzrost w roku 2010 do 90 mld zł wydaje się zamierzeniem ambitnym.

Urealnienie bazy z roku 2009 i staranna weryfikacja planowanego deficytu wskazywałyby na silny impuls fiskalny, sięgający nawet 2 pkt proc. PKB, w roku 2010. A wszystko to w sytuacji, gdy Polska – zobowiązana procedurą nadmier- nego deficytu – prezentuje Komisji Europejskiej plan konsoli- dacji fiskalnej. Trochę to dziwne.

[srodtytul]Z biegiem lat coraz gorzej[/srodtytul]

Z kolejnymi latami objętymi aktualizacją sprawy mają się – niestety – jeszcze gorzej. Bo niby dlaczego wpływy z podatku dochodowego rosną tak dynamicznie w latach 2011 – 2012 (ze 110 do 124 i 144 mld zł)? Wprowadzenie kas fiskalnych dla lekarzy i prawników oraz likwidacja aut z kratką to chyba za mało dla wyjaśnienia tego fenomenu.

Z danych makroekonomicznych towarzyszących aktualizacji wynika, że ścieżka wzrostu PKB jest rozsądna, ale wątpliwości budzą prognozy inflacji (HICP) i stóp procentowych w ostatnich dwóch latach. Jeśli inflacja mieści się w pobliżu celu NBP (a CPI z reguły rośnie wolniej niż HICP), to dlaczego stopy procentowe mają przy umiarkowanym wzroście PKB przekroczyć 5,5 proc.? Dodatkowo w podanym okresie sytuacja na rynku pracy jest raczej stabilna (minimalny spadek stopy bezrobocia), a finalny popyt krajowy rośnie w podobnym tempie jak PKB.

Dlaczego więc w roku 2012 mamy do czynienia z tak ostrym przyspieszeniem wpływów ze składek (ze 169 do 185 mld zł)? Reforma KRUS nie wystarczy do objaśnienia tego fenomenu. Na dodatek liczba pracujących rośnie w ujęciu rok do roku ledwie o 0,4 pkt proc.

[srodtytul]Zagadkowe wydatki[/srodtytul]

Jeszcze bardziej zagadkowo wygląda kwestia wydatków. W 2012 roku mają one nagle wyhamować. W ujęciu realnym nawet spadają (o prawie 2,5 proc.). Praktycznie wszystkie wydatki nieinwestycyjne rosną o 3,2 proc., czyli – biorąc pod uwagę założoną inflację – stabilizują się w ujęciu realnym. Bardzo mocno spadają wydatki inwestycyjne. Domyślamy się, że może tu chodzić o wygaszanie cyklu inwestycji infrastrukturalnych związanych z finansowaniem piłkarskich mistrzostw Europy.

Widzimy, że koszty pracy i świadczenia społeczne mają rosnąć w tempie inflacji. Pytamy jednak, jak zrealizować to założenie bez zmian ustaw, w tym bez radykalnego zerwania z rozwiniętym dziś niepomiernie mechanizmem automatycznej indeksacji. Jak rząd zamierza dyscyplinować samorządy lokalne, na które przypada prawie 60 proc. wszystkich kosztów pracy w sektorze publicznym?

O tych ważnych sprawach w aktualizacji nie ma jednak ani słowa. Można domniemywać, że potrzeba zmian odsztywniających wydatki jest tak oczywista, że została wpisana do APK przez aklamację.

W ten sposób za sprawą wyjątkowej dynamiki dochodów i bardzo niskiej dynamiki wydatków osiągamy swoisty rekord 20-lecia pokomunistycznej Polski w zmniejszaniu deficytu sektora finansów publicznych (z 5,9 do 2,9 proc. PKB w jednym tylko roku). Nigdy bowiem jeszcze skala dostosowania fiskalnego nie była tak duża.

[srodtytul]Europejskie podobieństwa[/srodtytul]

Patrząc na programy dostosowawcze w innych krajach Unii, widzimy prawie wszędzie ten sam fenomen. Deficyty ostro spadają poniżej lub w pobliże wartości referencyjnej bez dostatecznego uzasadnienia. Można by się na tej podstawie pokusić o wniosek, że mamy do czynienia z ogólnie obowiązującą konwencją. Tyle że ekonomista poważnie podchodzący do podanych na papierze liczb i faktów musi zapytać: a co w takim razie się stanie z dynamiką PKB i jego strukturą – w tym głównie z inwestycjami – po roku 2012? Z czego wówczas ma wynikać wzrost gospodarczy? I jakie mają być źródła finansowania inwestycji?