Beata Jurkschat: Czy my jeszcze wierzymy w ESG?

I właśnie w tym momencie – gdy Ziemia dosłownie paruje – wokół ESG unosi się inny dym. Dym informacyjny, prawny, polityczny i ideologiczny. ESG miało być drogowskazem. Dziś dla wielu stało się znakiem zapytania. Czy jeszcze wierzymy w ESG? Czy to koniec pewnej epoki, czy wręcz przeciwnie – może początek etapu weryfikacji założeń?

Od optymizmu do przesytu: gdzie jesteśmy z ESG?

Kiedy kilka lat temu termin „ESG” wszedł na stałe do słownika biznesowego, wydawało się, że właśnie nadeszła długo oczekiwana epoka „odpowiedzialnego kapitalizmu”. ESG – jako rama zrównoważonego zarządzania ryzykiem środowiskowym, społecznym i ładem korporacyjnym – miało stanowić dla rynków i inwestorów nowy kompas, poszerzając tradycyjne modele oceny o kryteria niematerialne, ale fundamentalne dla długofalowej odporności biznesu i zrównoważonego rozwoju. Wzrost znaczenia ESG przyspieszyły zarówno globalne porozumienia (porozumienie paryskie COP21¹), presja społeczna, zmieniające się oczekiwania konsumentów i pracowników, jak i – szczególnie w UE – regulacje. Wydawało się, że oto nadchodzi moment, gdy interesariusze, regulatorzy i biznes zmierzają w jednym kierunku.

Jednak dziś ta narracja traci impet. Zamiast marszu ku zrównoważonej gospodarce, znaleźliśmy się na rozdrożu. Europa – lider w zakresie legislacji ESG – stworzyła system, który coraz częściej przypomina labirynt. Nowe obowiązki raportowe i dyrektywy, takie jak taksonomia, CSRD czy CSDDD, mają szczytne cele, ale ich praktyczna implementacja staje się dla firm kosztowna, czasochłonna i pełna niejasności, co wpływa na konkurencyjność unijnej gospodarki. W praktyce doprowadziło to do tzw. Omnibusa – czyli pierwszych prób rewizji i deregulacji ESG w UE, mających na celu złagodzenie niektórych wymogów bez rezygnacji z osiągnięcia celów klimatycznych. Paradoksalnie, to właśnie ten regulacyjny rollback może być znakiem dojrzewania systemu: przejścia od idealizmu do pragmatyzmu.

ESG między ideą a rzeczywistością operacyjną

Mimo że w Stanach Zjednoczonych temat ESG coraz częściej staje się przedmiotem debat politycznych, a niektórzy senatorowie postrzegają go jako zagrożenie dla konkurencyjności gospodarki, praktyka biznesowa pokazuje zupełnie inny kierunek. Czyste technologie przyciągają dziś więcej kapitału niż paliwa kopalne², co odzwierciedla rosnące znaczenie zrównoważonego rozwoju. Wyniki ESG mają też istotny wpływ na wartość rynkową przedsiębiorstw, szczególnie w gospodarkach rozwiniętych³. Co więcej, 71 proc. korporacji z listy Fortune 500 utrzymuje swoje cele klimatyczne, mimo zmiennych uwarunkowań politycznych i gospodarczych⁴. A 73 proc. dużych przedsiębiorstw z krajów G20 korzysta z niezależnej atestacji danych niefinansowych mimo że nie mają takiego obowiązku regulacyjnego⁵.

Podobne wnioski płyną z raportu „Rewiring Finance”⁶ opracowanego przez Cambridge Institute for Sustainability Leadership. Dokument ten podkreśla, że przejrzystość, weryfikowalność i integracja danych ESG to nie tylko dobre praktyki – to fundament nowoczesnego zarządzania ryzykiem. ESG, jak wskazują autorzy, pełni dziś funkcję systemu wczesnego ostrzegania, który wspiera odporność instytucji finansowych i zwiększa ich zdolność do długofalowego finansowania transformacji.

Warto uważnie przyjrzeć się również sytuacji w Chinach, gdzie ESG staje się narzędziem państwowej strategii gospodarczej. Rząd wdraża własne ramy raportowania, rozwija sektor czystych technologii, a inwestycje w OZE czy wodór pokazują, że ESG może być elementem konkurencyjności w skali geopolitycznej. To istotna zmiana układu sił: liderzy zrównoważonych finansów wyłaniają się nie tylko w Brukseli, Londynie czy Nowym Jorku, ale także w Pekinie, Szanghaju i Shenzhen. To pokazuje, że ESG przestaje być jedynie elementem dekoracyjnym raportów, a staje się integralną częścią strategii zarządzania ryzykiem, budowania odporności i długofalowej przewagi konkurencyjnej.

ESG jako nowa waluta ryzyka finansowego

Sektor finansowy jest jednym z głównych strażników i motorów dalszego rozwoju ESG. Już dziś banki i fundusze inwestycyjne wdrażają wewnętrzne procedury zbierania danych ESG od klientów – nie tylko ze względu na wymogi EBA (European Banking Authority) i ECB (European Central Bank), ale też w trosce o stabilność portfela i jakość zabezpieczeń. Od 2026 roku wiele z nich będzie włączać elementy oceny ESG do standardowych procedur kredytowych. Brak danych może skutkować nie tylko wyższym kosztem finansowania, ale wręcz ograniczeniem dostępu do niego – zwłaszcza w sektorach o podwyższonym poziomie ryzyka środowiskowego czy społecznego. Raporty takie jak „Rewiring Finance” nie pozostawiają wątpliwości: transformacja energetyczna i cyfrowa nie wydarzy się bez silnych, odpornych i zrównoważonych instytucji finansowych. Dokument ten postuluje radykalne przemyślenie roli systemu finansowego – nie jako biernego uczestnika rynku, lecz aktywnego katalizatora zmian. Pokazuje też, jak zintegrowane podejście do ryzyk ESG może poprawić zdolność sektora do finansowania długoterminowych celów gospodarczych i społecznych.

I tu dochodzimy do sedna: czy wierzymy jeszcze w ESG? Może pytanie nie powinno brzmieć „czy wierzymy”, ale: czy potrafimy zarządzać wyzwaniami przyszłości w sposób bardziej odpowiedzialny, oparty na danych, a nie wyłącznie na intuicji czy reakcji rynkowej? ESG nie musi być ideologią – może być metodą analizy. Jego siła leży w zdolności integrowania informacji o świecie, który zmienia się czasem szybciej, niż jesteśmy w stanie go zrozumieć. Być może nadszedł czas, by mniej mówić o „E-S-G”, a więcej o zintegrowanym zarządzaniu ryzykiem, odpornością i trwałą wartością. Potrzebujemy mniej uproszczeń, a więcej rozumienia systemów i wypracowania rozwiązań uwzględniających potrzeby gospodarki, społeczeństw i całej planety. Bo Ziemia naprawdę paruje – i nie mamy już czasu na dymne zasłony.

¹ https://www.un.org/en/climatechange/paris-agreement

² https://www.esgreportinghub.org/article/why-esg-reporting-is-becoming-increasingly-important-for-businesses