Nie tak łatwo rozliczyć odpoczywających pracowników

Lekarze, którzy wygrali sprawy sądowe o wolne w zamian za zbytnie obciążenie dyżurami po 1 maja 2004 r., teraz je odbierają. Dla przykładu: pediatra Czesław Miś, pierwszy, który wystąpił z takim roszczeniem, wygrał prawie miesiąc wolnego. Rekordzista ma półtora roku takiego wolnego. Dodatkowy problem: niektóre szpitale płacą im normalne wynagrodzenie za takie wolne, a inne ani grosza. Co więcej, nie ma zgodności w tej kwestii w orzecznictwie ani wśród ekspertów. Jak zatem wykazać tych pracowników w dokumentach ubezpieczeniowych w poszczególnych sytuacjach? Jakim ubezpieczeniom podlegają?

Bez wątpienia szpital powinien przekazywać za nich dokumenty rozliczeniowe do ZUS. Medycy są przecież zatrudnieni na podstawie stosunku pracy. Oznacza to, że podlegają ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania do dnia ustania stosunku pracy. Wykazujemy więc za nich składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za ten okres w składanym do ZUS imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA. Na druku tym ujmujemy przychód, jaki wypłaciliśmy w ciągu miesiąca, którego formularz dotyczy. Przypomnijmy, że składki za pracownika uiszczamy od przychodu z tytułu stosunku pracy, wyłączając wynagrodzenie za czas choroby, zasiłków oraz należności wymienionych w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek.

Wynagrodzenie wypłacone za dni wolne, udzielone w zamian za pełnienie nadmiernych dyżurów w ramach umowy o pracę, jest bez wątpienia przychodem ze stosunku pracy. A skoro nie figuruje w katalogu wyłączeń z podstawy wymiaru określonym w rozporządzeniu, naliczamy i odprowadzamy od niego składki. Nie ma przy tym znaczenia, co było źródłem jego wypłaty: nasza dobra wola, wyrok sądu czy też ugoda, jaką zawarliśmy z medykiem.

Ale uwaga! Składki należą się tylko od należności głównej. Jeżeli oprócz samego wynagrodzenia za wolne w zamian za dyżur uregulowaliśmy odsetki za opóźnioną wypłatę, te ostatnie są wolne od składek. Składki od tej pensji za czas wolny, jaki daliśmy lekarzowi w rekompensacie za zbyt długie dyżury szpitalne, rozliczamy w raporcie ZUS RCA składanym za miesiąc, kiedy nastąpiła wypłata. Jeżeli przykładowo w czerwcu br., to ujmujemy je w raporcie ZUS RCA za czerwiec. Jeśli oprócz tych pieniędzy uiszczamy mu wtedy także bieżące wynagrodzenie za pracę, składki ustalamy od zsumowanego przychodu.

Pani Monika jest lekarzem. Część czerwca miała wolne z tytułu zbyt długich dyżurów, co wywalczyła przed sądem. W miesiącu tym otrzymała 2000 zł wynagrodzenia z umowy o pracę oraz 1000 zł dodatkowej płacy za ten czas wolny. W imiennym raporcie miesięcznym za czerwiec ZUS RCA szpital nalicza składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy 3000 zł.

Gdy wynagrodzenie za czas wolny w zamian za nadmierne dyżury wypłacamy wtedy, kiedy lekarz u nas pracuje, składki wykazujemy w imiennym raporcie miesięcznym z kodem pracowniczym, czyli 01 10 xx, a gdy już po zakończeniu z nim współpracy, z kodem 30 00 xx.

Pan Wojciech, pediatra, rozwiązał umowę o pracę ze szpitalem z końcem maja 2008 r. W lipcu szpital wypłaci mu dodatkowe przyznane przez sąd pracy wynagrodzenie za wolne w zamian za zbyt długie dyżury w wysokości 2000 zł. Za lipiec pracodawca powinien złożyć za pana Wojciecha raport ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 30 00 xx.

Nie wszyscy lekarze otrzymują wynagrodzenie za czas wolny, jakie wzięli w zamian za zbyt długie dyżury. Nie wszystkie sądy orzekają takie pensje. Dlatego część lekarzy nie dostaje za taki czas ani grosza. Zachowują jednak wówczas status pracowników i nie można tego okresu porównywać z urlopem bezpłatnym stanowiącym przerwę w podleganiu ubezpieczeniom. Informacji o takim wolnym nie przekazujemy do ZUS. W dalszym ciągu składamy za medyka raport ZUS RCA, gdzie wykazujemy wypłacony mu w danym miesiącu przychód. Gdy taki odpoczynek trwa cały miesiąc, kiedy lekarz nie uzyskuje żadnych innych wypłat, przekazujemy za niego raport ZUS RCA z zerową podstawą wymiaru i zerowymi kwotami składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Pani Ewa, etatowy laryngolog, nie świadczyła pracy przez cały czerwiec. Miała wolne z tytułu nadmiernych dyżurów. W czerwcu nie otrzymała od pracodawcy wynagrodzenia. Za czerwiec płatnik powinien złożyć za nią raport ZUS RCA, wykazując zerową podstawę wymiaru z zerowymi kwotami składek.

Zdarza się, że lekarze oprócz pracy na etacie w macierzystym szpitalu pracują równocześnie w innej placówce na podstawie umowy-zlecenia lub prowadzą prywatny gabinet. Zakładając, że wynagrodzenie z umowy o pracę mają równe co najmniej minimalnemu, od zlecenia czy działalności opłacają tylko składki zdrowotne. W taki sam sposób podlegają ubezpieczeniom, gdy dorabiają podczas wolnego udzielonego im w zamian za nadmierne dyżury. Zgodnie z art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pracownicy, których podstawa wymiaru składek w przeliczeniu na miesiąc jest niższa od minimalnej płacy, są objęci obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z racji wykonywanych obok zlecenia czy działalności. Jednak przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych z innych tytułów ZUS bierze pod uwagę wynagrodzenie określone w angażu. Jeżeli jest co najmniej równe minimalnemu, to z innych tytułów ubezpieczenia są dobrowolne, o ile lekarz wciąż pozostaje w stosunku pracy. Również gdy podczas tego wypoczynku lekarz podejmie działalność gospodarczą, podlega z niej obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, a ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają charakter dobrowolny.

Lekarze Pielęgniarki Czas Pracy Składki Dokumentacja ZUS