Kredyty frankowe: PLN+LIBOR bez związku z unijnym rozporządzeniem BMR

Po drugie, rekomendowany przez A.Horbatowską oraz SO w Warszawie pogląd jest sprzeczny z brzmieniem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz utrwalonym orzecznictwem TSUE, z których wynika, że oceny, czy umowa może dalej istnieć po usunięciu postanowień nieuczciwych (abuzywnych), należy dokonywać na podstawie prawa krajowego, a nie prawa UE. Innymi słowy, należałoby wykazać, że skutek w postaci umowy kredytu w złotych oprocentowanego LIBOR+marża byłby sprzeczny z prawem polskim. Tymczasem, rozporządzenie BMR jest aktem prawa UE, a nie prawa polskiego (jakkolwiek aktem bezpośrednio obowiązującym w Polsce). Poza wszystkim – brak jest także norm prawa krajowego, które zakazywałyby zawierania, czy też wykonywania takich umów.

Po trzecie, przedstawiana interpretacja, podważa kluczową normę prawa ochrony konsumentów, zawartą w art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, który nakazuje sądowi krajowemu zapewnić skutek w postaci "braku związania" konsumenta klauzulą nieuczciwą (abuzywną). Jest to przepis o charakterze bezwzględnie obowiązującym, zmierzający do udzielenia konsumentowi ochrony przez sąd w celu zapewnienia równowagi kontraktowej w umowie z przedsiębiorcą. Biorąc pod uwagę zasadę racjonalnego prawodawcy UE, trudno uzasadnić, z jakich względów, przyjmując Rozporządzenie BMR w 2016 r., prawodawca ten nie dokonał zmian w zakresie treści dyrektywy 93/13 w celu wprowadzenia wyjątku od zakresu jej stosowania do umów kredytów powiązanych z walutą obcą, a także, co istotne nie zawarł norm temporalnych wskazujących na zastosowanie przepisów Rozporządzenia BMR do stosunków prawnych o charakterze ciągłym, które powstały wcześniej (zasada retrospektywności). Przyjęcie koncepcji A. Horbatowskiej oraz SO w Warszawie prowadziłoby do sytuacji, w której zastosowanie jednego z aktów prawa UE (dyrektywy 93/13) prowadziłoby skutków naruszających normy drugiego aktu prawa UE (Rozporządzenia BMR) i ograniczało zakres ochrony konsumenta poprzez wyłączenie stosowania dyrektywy 93/13 na podstawie wyjątku w niej nie przewidzianego. Taki pogląd należy jednoznacznie odrzucić tym bardziej, że jednym z celów Rozporządzenia BMR jest również ochrona konsumentów (art. 1).

Po czwarte, uwzględnienie poglądu A.Horbatowskiej oraz SO w Warszawie musi prowadzić do podważenia kolejnej zasady, że sąd ma obowiązek z urzędu doprowadzić do przywrócenia sytuacji faktycznej i prawnej konsumenta, w której ten znajdowałby się, gdyby nieuczciwych postanowień od początku nie było w umowie (ex lege i ex tunc). Warto odnotować, że z wyroku TSUE w sprawie C-51/17 OTP Bank jednoznacznie wynika, że nie jest dopuszczalne ograniczenie zakresu ochrony konsumenta wynikającej z dyrektywy 93/13 poprzez uchwalenie przez ustawodawcę krajowego aktu normatywnego po zawarciu umowy przez konsumenta z przedsiębiorcą. Trudno zatem uznać, że taką ochronę mogłoby zmieniać lub ograniczać przyjęcie aktu normatywnego prawa UE wiele lat po zawarciu umowy kredytu. Takie postępowanie nie dałoby się pogodzić z zasadami pewności prawa i nie działania prawa wstecz.

Po piąte wreszcie, trudno o bardziej bezpośredni argument, że przepisy Rozporządzenia BMR nie mogą stać na przeszkodzie dalszego wykonywania umów kredytu po eliminacji nieuczciwego mechanizmu walutowego, dostarcza treść art. 2 ust. 2 lit f Rozporządzenia BMR, zgodnie z którym przepisów tych nie należy stosuje się do osoby fizycznej lub prawnej, która udziela kredytu w ramach prowadzonej przez siebie działalności handlowej, gospodarczej lub zawodowej, o ile osoba ta publikuje lub udostępnia ogółowi społeczeństwa swoje zmienne lub stałe stopy oprocentowania kredytów określone w drodze decyzji wewnętrznej i mające zastosowanie jedynie do umów finansowych zawartych przez tę osobę lub przedsiębiorstwo należące do tej samej grupy z ich klientami. Wprost wskazano zatem, że Rozporządzenie BMR nie ma wpływu na zakres praw i obowiązków stron wynikających z umów kredytu pomiędzy bankami, a ich klientami.

Na koniec, warto upomnieć się o standardy przejrzystości dyskursu prawnego na łamach rzetelnej prasy. Jest rzeczą powszechnie wiadomą wśród pełnomocników procesowych prowadzących sprawy konsumentów na tle kredytów z elementem walutowym, że A. Horbatowska jest wspólnikiem w kancelarii prawnej i pełnomocnikiem reprezentującym banki w sporach z kredytobiorcami. Siłą rzeczy, posiada zatem interes w tym, aby prezentować poglądy prawne korzystne dla tej strony sporu. Zasady uczciwości debaty publicznej wymagają, aby tego typu afiliacje zawodowe zawsze były ujawnianie czytelnikom, tym bardziej, że temat dotyczy spraw sądowych dotyczących ochrony praw setek tysięcy obywateli polskich wraz z rodzinami.

Kacper Sampławski, KS Legal Kancelaria prawna, Warszawa Radca prawny reprezentujący kredytobiorców sporach z bankami na tle umów kredytów frankowych.