Służebność przesyłu a użytkowanie wieczyste

Służebność przesyłu jest prawem zbliżonym funkcjonalnie i konstrukcyjnie do służebności gruntowych (art. 3054 Kodeksu cywilnego), co przemawia za przeniesieniem na grunt tej służebności poglądu, w myśl, którego użytkowanie wieczyste może zostać obciążone służebnością gruntową.

Publikacja: 14.10.2017 09:30

Służebność przesyłu a użytkowanie wieczyste

Foto: Fotorzepa, Krzysztof Skłodowski Krzysztof Skłodowski

Tak uznał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 kwietnia 2017 r., sygn. akt III CSK 120/16.

Postanowieniem z 14 maja 2014 r. sąd rejonowy oddalił wniosek wnioskodawców o ustanowienie na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania.

Sąd rejonowy ustalił, iż na nieruchomości będącej w użytkowaniu wieczystym wnioskodawców znajdują się urządzenia przesyłowe linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia w postaci słupa elektroenergetycznego i przewodów napowietrznej linii elektroenergetycznej wzniesionych w 1987 r. Infrastruktura przesyłowa była cały czas użytkowana przez przedsiębiorstwo państwowe, a następnie przejętą została przez uczestnika. W tak ustalonym stanie faktycznym sąd uznał wniosek za nieuzasadniony przyjmując, iż nieruchomość jest już obciążona służebnością gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu nabytą przez uczestnika w drodze zasiedzenia. Postanowieniem sąd okręgowy oddalił apelację wnioskodawców, podzielając dokonane przez sąd rejonowy ustalenia faktyczne, nie podzielił oceny, jakoby doszło do zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu na skutek doliczenia okresu posiadania służebności przez przedsiębiorstwo państwowe, skoro była ona i jest nadal własnością Skarbu Państwa. Przyjął również, iż znajdujące się na nieruchomości urządzenia przesyłowe stanowią jej obciążenie, nie sposób jednak ustalić, czy i jakie prawo do korzystania z nieruchomości uzyskał uczestnik.

Postanowienie sądu okręgowego zaskarżyli skargą kasacyjną wnioskodawcy, a Sąd Najwyższy przychylił się do kasacji.

Komentarz eksperta

Tomasz Budrewicz, adwokat, doradca podatkowy w warszawskim biurze Rödl & Partner

Sąd Najwyższy po raz kolejny pochylił się nad problematyką obciążania użytkowania wieczystego prawem służebności przesyłu. Zagadnienie to było już przedmiotem wielu orzeczeń, które jednak nie doprowadziły do wyklarowania się jednolitej linii orzeczniczej, co zostało wyczerpująco opisane w uzasadnieniu wyroku. Orzeczenie potwierdza jednak klarujący się pogląd, że ustanawianie ograniczonych praw rzeczowych na użytkowaniu wieczystym, ma również skutek w odniesieniu do służebności przesyłu. Pogląd ten jest od wielu lat uznawany za dominujący również w doktrynie. Za dopuszczalnością obciążenia użytkowania wieczystego służebnościami gruntowymi przemawia ogólny cel i natura tego prawa, opierająca się na wyzbywaniu większości uprawnień właścicielskich na rzecz użytkownika wieczystego.

Odnotowania wymaga, iż w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, iż z chwilą uwłaszczenia przedsiębiorstw państwowych w zakresie urządzeń przesyłowych znajdujących się na gruntach Skarbu Państwa lub gminy, nabyły one ex lege ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu na tych nieruchomościach.

Jednak, jak wskazał Sąd Najwyższy to użytkownik wieczysty jest podmiotem, który będzie de facto ponosił skutki zainstalowania na nieruchomości urządzeń przesyłowych i nie powinno go obciążać zaniechanie uregulowania przez przedsiębiorcę przesyłowego swojej sytuacji prawnej w zakresie korzystania z cudzej nieruchomości poprzez posadowienie na niej urządzeń przesyłowych, przed oddaniem nieruchomości w użytkowanie wieczyste. Z posadowieniem linii przesyłowych łączą się bowiem liczne ograniczenia m.in. w zakresie budowy budynków, posadowienia budowli, a niejednokrotnie uprawy gruntu.

Już z powyższych względów ustanowienie służebności przesyłu przez właściciela (Skarb Państwa), z pominięciem użytkownika wieczystego, kolidowałoby z uprawnieniem użytkownika wieczystego do korzystania ze swojego prawa z wyłączeniem innych osób (art. 233 Kodeksu cywilnego). Właściciel gruntu nie może bowiem obciążać nieruchomości w sposób, który naruszałby prawa użytkownika wieczystego wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego oraz umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Słusznie zatem Sąd Najwyższy wskazał, że to użytkownik wieczysty, a nie właściciel, ma prawo decydować w przedmiocie posadowienia na nieruchomości urządzeń przesyłowych i ich zakresu, skoro ma to wpływ na sposób i zakres wykonywanych przez niego uprawnień do gruntu.

Jest to również prawo dostatecznie trwałe, by mogło odpowiadać funkcjonalnym potrzebom służebności przesyłu, skoro, co do zasady, jest ustanawiane na 99 lat, z możliwością wielokrotnego przedłużenia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, jak i przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Natomiast w razie jego wygaśnięcia przedsiębiorca przesyłowy nie jest pozbawiony instrumentów pozwalających na uregulowanie jego sytuacji prawnej, bez szkody dla odbiorców mediów, zwłaszcza, że właścicielami gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste są wyłącznie podmioty prawa publicznego, w tym obciążone obowiązkami w zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty mieszkańców

Niewątpliwie z perspektywy celu służebności przesyłu, która powinna zmierzać do trwałego ustalenia sytuacji prawnej urządzeń przesyłowych na cudzym gruncie, optymalne byłoby ustanowienie tego prawa na nieruchomości i odniesienie go do prawa jej własności, a nie użytkowania wieczystego, które ze swej istoty jest prawem terminowym. Pozwoliłoby to również na skupienie ekonomicznych skutków obciążenia nieruchomości w relacji właściciel - użytkownik wieczysty i uniknięcie ryzyka podwójnego kompensowania użytkownikowi wieczystemu obciążeń, jakie wynikają z istnienia na nieruchomości infrastruktury przesyłowej.

Z praktycznego punktu widzenia, orzeczenie przyznaje użytkownikom wieczystym prawo do domagania się od przedsiębiorstwa przesyłowego ustanowienia służebności przesyłu a w konsekwencji wynagrodzenia z tego tytułu. Niejednokrotnie bowiem posadowione na gruncie linie przesyłowe, zarówno podziemne jak i naziemne, ustanowione zostały bez wynagrodzenia za korzystanie z cudzego gruntu. Ustanowienie służebności przesyłu jest bowiem ograniczeniem możliwości korzystania z nieruchomości ?.

Tak uznał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 kwietnia 2017 r., sygn. akt III CSK 120/16.

Postanowieniem z 14 maja 2014 r. sąd rejonowy oddalił wniosek wnioskodawców o ustanowienie na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona