Marcin Krasoń, ekspert Home Broker:

- Poszukujący mieszkania czasami natrafiają na nieruchomość, dla której nie jest prowadzona księga wieczysta. To ważny dokument, bo jest swego rodzaju paszportem lub dowodem osobistym dla nieruchomości. Pokazuje on sytuację prawną lokalu i jest podstawowym wyznacznikiem m.in. praw, jakie mają do nieruchomości poszczególne osoby czy instytucje.

- Jeśli chodzi o mieszkania, to najczęściej spotykaną sytuacją, gdy nie ma księgi wieczystej, jest kupno spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Nie ma tu obowiązku zakładania ksiąg wieczystych, więc niektórzy właściciele tego po prostu nie robią, choć z ich punktu widzenia byłoby to korzystne w perspektywie ochrony własnych interesów czy sprzedaży mieszkania.

- Inna sytuacja, w której nie ma księgi wieczystej, to to taka, gdy jeden dokument prowadzony jest dla dwóch mieszkań, bo np. zostały one kiedyś wydzielone z jednego większego. Wówczas przy sprzedaży po prostu wydziela się jedno mieszkanie do nowej księgi wieczystej.

- Przede wszystkim nabycie nieruchomości bez księgi wieczystej pozbawia nabywcę ochrony związanej z tym, że osoba wpisana jako właściciel w dziale II KW jest rzeczywistym właścicielem nieruchomości, oraz tzw. rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, czyli zasady mówiącej że w razie rozbieżności pomiędzy rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości a stanem prawnym ujawnionym w KW treść KW rozstrzyga na korzyść nabywcy. Kupujący nie ma pewności, że nieruchomość nie została np. niedawno sprzedana innej osobie.

- Dodatkowo należy zwrócić uwagę na możliwe trudności z otrzymaniem kredytu hipotecznego: banki mało przychylnie patrzą na takie nieruchomości, bo gdyby się okazało, że nieruchomość położona jest na gruncie o nieuregulowanym stanie prawnym, założenie księgi wieczystej nie będzie możliwe. Chcąc posiłkować się kredytem, obowiązkowo należy więc sprawdzić stan prawny gruntu.

- Jednak brak księgi wieczystej nie powinien od razu zrażać potencjalnego kupującego. Przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności może to być wręcz okazja do wynegocjowania niższej ceny. Przygotowanie się do tego typu transakcji wymaga skrupulatnej analizy stanu nieruchomości.

- Dlatego należy na wszelkie sposoby zweryfikować, czy sprzedający mieszkanie rzeczywiście ma do tego prawo. Poza księgą wieczystą są przecież inne dokumenty, które mogą to udowodnić.

- Przede wszystkim jest to akt notarialny, ale można się oprzeć również na orzeczeniu sądu lub decyzji administracyjnej. Potwierdzenie prawa do dysponowania mieszkaniem znacząco obniża ryzyko problemów, ale nie jest jedynym, co powinniśmy zrobić. Na przykład przy zakupie działki lub domu bez księgi wieczystej trzeba się zapoznać z aktualnym wypisem z rejestru gruntów i budynków.

- Istotne jest także, by zadbać o to, aby w umowie sprzedawca oświadczył, że przysługuje mu prawo własności, że nieruchomość nie jest obciążona jakimikolwiek prawami na rzecz osób trzecich, że w stosunku do nieruchomości nie toczą się żadne postępowania egzekucyjne ani inne mające na celu zwrot nieruchomości oraz że nie jest ona przedmiotem uprzednio zawartej umowy mającej na celu jej zbycie lub obciążenie.

- Poza tym w umowie powinny się znaleźć postanowienia dotyczące ułatwienia dochodzenia od właściciela ewentualnych roszczeń, głównie z tytułu rękojmi za wady prawne nieruchomości, np. kara umowna z możliwością dochodzenia odszkodowania przewyższającego jej wysokość czy poddanie się egzekucji do pokrycia wysokości szkody poniesionej przez nabywcę z tytułu wad nieruchomości.

- Trzeba też zweryfikować, czy spółdzielnia ma prawo własności lub użytkowania wieczystego gruntu, na którym jest zlokalizowany blok. Jeśli tak, to nie powinno być problemu z założeniem księgi wieczystej w przyszłości.

- Zakup nieruchomości, dla której nie jest prowadzona księga wieczysta, może być korzystny pod względem ekonomicznym – bywa, że cena jest niższa nawet do kilkudziesięciu procent – ale wiąże się z podwyższonym ryzykiem. By to ryzyko zminimalizować, warto skorzystać z pomocy specjalistów (prawnika wyspecjalizowanego w nieruchomościach lub doświadczonego pośrednika), których wiedza powinna pomóc w uniknięciu problemów.

- A w akcie notarialnym umowy sprzedaży można zawrzeć wniosek o założenie księgi wieczystej i wpisanie w jej dziale II prawa własności na rzecz nowego nabywcy.

—gb

WARTO WIEDZIEĆ

Księgę wieczystą można założyć poprzez złożenie w sądzie rejonowym (właściwym ze względu na miejsce położenia nieruchomości) wniosku KW-ZAL. Uprawnionymi do złożenia wniosku są: właściciel nieruchomości, osoba, której przysługuje określone prawo do nieruchomości, lub pełnomocnik. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potrzebne do ustalenia stanu prawnego nieruchomości, takie jak podstawa nabycia (np. akt notarialny, orzeczenie sądu, przydział ze spółdzielni) oraz do oznaczenia nieruchomości, takie jak wypis z rejestru gruntów czy wypis z kartoteki budynków (z adnotacją organu, który je wydał, o tym, że dokumenty są przeznaczone do dokonywania wpisów w KW). Księgę wieczystą można również założyć poprzez wniosek w treści aktu notarialnego (np. umowy sprzedaży). Nabywając nieruchomość, wnioskujemy od razu o założenie dla niej księgi wieczystej – wtedy nie trzeba składać oddzielnego wniosku, a sąd założy KW na podstawie samego aktu notarialnego. Za założenie księgi wieczystej dla nieruchomości pobierana jest opłata stała w wysokości 60 zł, a koszt wpisania prawa własności do jej działu II wynosi 200 zł.