Jaki Bóg, takie morale

Postrzeganie Stwórcy jako srogiego sprzyja moralnemu zachowaniu

Publikacja: 23.04.2011 02:00

Tak wygląda rozmowa człowieka z Bogiem według twórców filmu „Evan Wszechmogący”

Tak wygląda rozmowa człowieka z Bogiem według twórców filmu „Evan Wszechmogący”

Foto: AFP

Wiara w Boga nie powstrzymuje ludzi przed oszukiwaniem, chyba że w ich mniemaniu jest on istotą surową i karzącą. Osoby postrzegające Stwórcę jako wyrozumiałego są bardziej skłonne do niemoralnych zachowań.

To wniosek z badań amerykańsko-kanadyjskiego zespołu psychologów: Azima Shariffa z Uniwersytetu Oregońskiego i Ara Norenzayan z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej.

Zostały przeprowadzone wśród studentów zdających test z matematyki. Egzamin był tylko pretekstem do sprawdzenia, czy uczestnicy skorzystają w trakcie rozwiązywania zadań z możliwości podejrzenia wyników.

Pułapka w usterce

Z pozoru eksperyment wydaje się banalny. Ale jego wyniki były na tyle istotne statystycznie, że pozwoliły na wyciągniecie interesujących wniosków.

– Okazuje się, że ważniejsze od tego, czy człowiek wierzy w Boga, jest to, w jakiego Boga wierzy – podsumowuje Shariff. Studenci, którzy opisywali Stwórcę jako istotę troskliwą, opiekuńczą i kochającą, częściej oszukiwali w trakcie testu niż ci, którzy charakteryzowali go jako postać srogą i wymagającą.

Co ciekawe, równie istotnej różnicy psycholodzy nie zauważyli między osobami wierzącymi i niewierzącymi.

O wynikach ich badań informuje „International Journal for the Psychology of Religion". Są one częścią większego programu, którego celem jest zrozumienie roli religii jako czynnika ośmielającego, a nawet wymuszającego stosowanie się do norm moralnych.

Eksperyment składał się z dwóch części. W pierwszej brało udział 61 studentów. Ich zadaniem było rozwiązanie prostego, ale nużącego matematycznego testu. Gdzie tkwiła pułapka? Otóż uczeni poinformowali uczestników o usterce oprogramowania komputera, z pomocą którego wykonywany był sprawdzian. Z jej powodu po kilkunastu sekundach od pojawienia się na ekranie treści zadania wyświetlała się odpowiedź. Aby tego uniknąć, poproszono studentów, by naciskali klawisz spacji.

Klawisz prawdę powie

Następnie zostali oni przepytani o swój stosunek do religijności i wizję Boga (mieli wymienić 14 jego cech). Uzyskane wyniki uczeni porównali z częstością naciskania przez studentów klawisza spacji.

Ważniejsze od tego, czy człowiek wierzy w Boga, jest fakt, w jakiego Boga wierzy

Celem drugiej części eksperymentu było wyeliminowanie zmiennych (tj. cechy osobowości czy przynależność religijna), które mogły wpłynąć na ostateczny rezultat. Tym razem wzięło w nim udział 37 studentów. Oni również musieli rozwiązać test, za którym krył się psychologiczny fortel. Kilkanaście dni wcześniej poddano ich serii rzekomo przypadkowych pytań z różnych tematów, w tym dotyczących religijności.

Scenariusz znowu się powtórzył. Podobnie jak w pierwszej grupie, tak i w drugiej na bakier z moralnością częściej byli studenci wierzący w Boga kochającego i wyrozumiałego.

Wnioski z tych badań pokrywają się z dotychczasowymi ustaleniami, o jakich można przeczytać w literaturze psychologicznej.

– Ludzie, którzy wierzą w istnienie Boga, nie zachowują się bardziej moralnie niż osoby, które deklarują się jako niewierzące – tłumaczy Azim Shariff.

Jego celem jest dogłębne przyjrzenie się pewnym wierzeniom. Jednym z nich jest idea kary nadprzyrodzonej. Skąd może wynikać jej istnienie? Bez karania członków zbiorowości za nieuczciwe zachowanie trudno wyobrazić sobie prawidłowe funkcjonowanie społeczeństwa.

Duet w „Science"

Wyniki wcześniejszych badań duetu Shariff – Norenzayan ukazały się w 2008 roku na łamach prestiżowego magazynu „Science". Najnowsze, co zgodnie podkreślają naukowcy, mają charakter prac wstępnych. W końcu dotyczą tylko jednego rodzaju moralnych zachowań. Stąd istnieje konieczność ich rozszerzenia na inne sytuacje w życiu.

Masz pytanie, wyślij e-mail do autorki i.redlinska@rp.pl

Wiara w Boga nie powstrzymuje ludzi przed oszukiwaniem, chyba że w ich mniemaniu jest on istotą surową i karzącą. Osoby postrzegające Stwórcę jako wyrozumiałego są bardziej skłonne do niemoralnych zachowań.

To wniosek z badań amerykańsko-kanadyjskiego zespołu psychologów: Azima Shariffa z Uniwersytetu Oregońskiego i Ara Norenzayan z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej.

Pozostało 91% artykułu
Nauka
Ewolucja na oczach naukowców. Niezwykłe wyniki 30-letniego eksperymentu
Materiał Promocyjny
Z kartą Simplicity od Citibanku można zyskać nawet 1100 zł, w tym do 500 zł już przed świętami
Nauka
Kontrowersje wokół zmiany czasu. Co mówią badania naukowe?
Nauka
Trudna droga od projektu do rynku
Nauka
Ważne odkrycie dotyczące m.in. Ozempicu. Naukowcy opublikowali wyniki badań
Materiał Promocyjny
Sieć T-Mobile Polska nagrodzona przez użytkowników w prestiżowym rankingu
Nauka
Nadchodzi La Niña? Naukowcy o prognozach pogody na zimę 2024/2025