Oto laureaci Nagrody Nobla z chemii za 2025 rok

Nagrodę Nobla z chemii przyznano w 2025 r. po raz 117. Do 2024 r. włącznie wyróżniono 195 osób, z których najmłodszy był 35-letni Frédéric Joliot, uhonorowany w 1935 r., a najstarszy – 97-letni John B. Goodenough, nagrodzony w 2019 r. Dwie osoby otrzymały nagrodę dwukrotnie – Brytyjczyk Frederick Sanger (1958 i 1980) oraz Amerykanin Barry Sharpless (2001 i 2022).

W środę podczas oficjalnego ogłoszenia nazwisk laureatów w Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk oświadczono, że Susumu Kitagawa (Uniwersytet w Kioto), Richard Robson (Uniwersytet w Melbourne) i Omar M. Yaghi (Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley) zostali uhonorowani za rozwój szkieletów metaloorganicznych.

Chemiczny Nobel przyznany

Szkielety metaloorganiczne (MOFs) zostały po raz pierwszy opisane w 1999 r., stanowią stosunkowo nową dziedzinę chemii materiałowej. To porowate polimery koordynacyjne, które charakteryzują się jednocześnie porowatością i krystalicznością. Szkielety metaloorganiczne stosowane są m.in. w transporcie leków, magazynowaniu gazów oraz rozdziale mieszanin.

„Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii 2025 stworzyli struktury molekularne z dużymi przestrzeniami, przez które mogą przepływać gazy i inne substancje. Te struktury, szkielety metaloorganiczne, mogą być wykorzystywane do pozyskiwania wody z pustynnego powietrza, wychwytywania dwutlenku węgla, magazynowania toksycznych gazów lub katalizowania reakcji chemicznych” – przekazała Królewska Szwedzka Akademia Nauk.

– Szkielety metaloorganiczne mają ogromny potencjał, otwierają nowe możliwości w zakresie tworzenia materiałów o nowych funkcjach – podkreślił Heiner Linke, przewodniczący komitetu przyznającego Nagrodę Nobla z chemii.

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w latach 2020-2025

Foto: PAP

W 2024 r. chemicznego Nobla otrzymali Amerykanin David Baker oraz – wspólnie – Brytyjczyk Demis Hassabis i Amerykanin John M. Jumper. Baker został wyróżniony za projektowanie białek z użyciem metod obliczeniowych, natomiast Hassabisa i Jumpera, którzy otrzymali drugą połowę nagrody, uhonorowano za przewidywanie trójwymiarowych struktur białek. Rok wcześniej Nagroda Nobla z chemii za odkrycie i syntezę kropek kwantowych, najmniejszych cząstek w nanotechnologii, przypadła Moungiemu G. Bawendiemu, Louisowi E. Brusowi i Aleksiejowi I. Jekimowowi.

W 1911 r. Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymała Maria Skłodowska-Curie.

Nagrody Nobla 2025. Za co przyznano wyróżnienie z medycyny i fizjologii?

Trwa tydzień noblowski. W poniedziałek ogłoszono, że Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii otrzymają Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi, których uhonorowano za „odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej”. Chodzi o mechanizm immunologiczny, który zapobiega nadmiernej reakcji układu odpornościowego na własne struktury organizmu i inne nieszkodliwe antygeny po opuszczeniu przez limfocyty T i B narządów limfatycznych centralnych (grasicy i szpiku kostnego). Jego celem jest kontrola autoreaktywnych komórek odpornościowych, które mogłyby wywołać choroby autoimmunologiczne.

Czytaj więcej

Polityka

Nagroda Nobla dla Trumpa? Prezydent Tajwanu wskazał, co musi zrobić prezydent USA

Prezydent Tajwanu Lai Ching-te uważa, że prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump powinien otr...

Mechanizmy tolerancji obwodowej obejmują klonalną delecję (usuwanie autoreaktywnych limfocytów), anergię (wprowadzenie limfocytów w stan nieaktywności), ignorancję wobec antygenów oraz regulację przez komórki T regulatorowe (Tregs), które hamują odpowiedzi immunologiczne. Dzięki temu organizm chroni się przed autoagresją i nadmierną reakcją na nieszkodliwe antygeny, jak np. pokarmowe czy alergeny.

Nagrody Nobla 2025. Kto otrzymał wyróżnienie w dziedzinie fizyki?

Z kolei we wtorek poznaliśmy laureatów Nagrody Nobla z fizyki – wyróżnieni zostali amerykańscy fizycy, John Clarke (Uniwersytet Kalifornijski), Michel H. Devoret (Uniwersytet Yale i Uniwersytet Kalifornijski) oraz John M. Martinis (Uniwersytet Kalifornijski), za odkrycie makroskopowego kwantowego tunelowania mechanicznego i kwantyzacji energii w obwodzie elektrycznym.

Susumu Kitagawa to jeden z laureatów Nagrody Nobla z chemii za 2025 rok

Foto: Kyodo/via REUTERS

Makroskopowe tunelowanie kwantowe to zachodzący w całym obwodzie proces tunelowania, w którym cząstka przechodzi przez barierę potencjału, która – według fizyki klasycznej – jest nieprzekraczalna. Królewska Szwedzka Akademia Nauk uzasadniając przyznanie nagrody fizykom z USA podkreśliła, że „ich eksperymenty pokazały fizykę kwantową w działaniu”.

Nagroda Nobla

Foto: PAP