Polska placówka konsularna może być nam szczególnie pomocna wówczas, gdy zachodzi wątpliwość, jakie jest nasze obywatelstwo, a straciliśmy wszystkie dokumenty, które mogłyby je potwierdzić. Konsul umożliwi wystąpienie do właściwego urzędu w kraju, aby przesłał faksem kopię dokumentu stwierdzającego naszą tożsamość, a następnie wystawi nam paszport tymczasowy na powrót do kraju. Dlatego przed wyjazdem za granicę warto zrobić kserokopię dowodu i paszportu. Pozwoli to skrócić niektóre procedury konsularne.
Gdy stracimy pieniądze, również możemy liczyć na pomoc konsula. Ma on obowiązek pośredniczyć w nawiązaniu kontaktu z krewnymi w Polsce. Jeśli wystąpią trudności z przekazaniem gotówki, rodzina może wpłacić pieniądze na konto MSZ w Warszawie, a konsul wypłaci nam równowartość. W ostateczności sfinansuje powrót do Polski najtańszym środkiem transportu, jeżeli turysta zobowiąże się do zwrotu tej kwoty po powrocie.
Trzeba jednak pamiętać, że przekazywanie pieniędzy przez polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne ogranicza się do sytuacji absolutnie wyjątkowych. W większości państw istnieje bowiem możliwość transferu pieniędzy drogą bankową. Należy pamiętać, że zakres pomocy konsularnej w państwach członkowskich nie jest taki sam. Niezależnie od różnic w przepisach, żaden konsul nie zapłaci za nas mandatów ani kosztów postępowania sądowego. Nie będzie także ingerował w konflikty dotyczące umów cywilnoprawnych (stosunek pracy, zakup usług turystycznych itp.).
W razie aresztowania mamy prawo do kontaktu z konsulem. Zadba on przede wszystkim o to, aby zatrzymany był traktowany na tych samych zasadach jak obywatel państwa, w którym przebywa. Na naszą prośbę skontaktuje się także z rodziną.
Jeżeli zaś z powodu nieznajomości języka zatrzymany nie rozumie zarzutów ani konsekwencji swojego czynu, konsul ma obowiązek sam uzyskać od miejscowych władz informacje na ten temat. Chodzi przede wszystkim o przewidywaną w ustawodawstwie danego kraju sankcję karną, czas trwania procedury sądowej oraz możliwość zwolnienia za kaucją. Konsul powinien także dostarczyć aresztowanemu listę adwokatów, którzy mogliby się zająć jego sprawą.
