Fiskus może ścigać także po rozwodzie

Odpowiedzialność małżonka za te długi została unormowana w ordynacji podatkowej odrębnie (art. 29 ordynacji podatkowej – dalej: o. p.) i w sposób bardziej rygorystyczny, niż wynika to z k. r. o. w stosunku do wszystkich innych zobowiązań małżonków.

[srodtytul]W trakcie małżeństwa...[/srodtytul]

Zakres tej odpowiedzialności po rozwodzie zależy od relacji majątkowych istniejących między małżonkami w trakcie małżeństwa, a mianowicie od tego, czy:

– pozostawali we wspólności majątkowej małżeńskiej, tzw. ustawowej,

– panuje między nimi ustrój rozdzielności majątkowej, który może powstać m.in. wskutek intercyzy.

W pierwszym wypadku do dyspozycji poborcy skarbowego stoi majątek osobisty podatnika, a także majątek wspólny, dorobkowy. To samo dotyczy długów małżonka jako płatnika albo inkasenta. Nieodebrane więc przez przedsiębiorcę zaliczki od wynagrodzeń pracowników, zleceniobiorców itp. fiskus może ściągnąć także z majątku wspólnego – jego i małżonka.

Małżonek partycypuje zatem w spłacie obciążeń przedsiębiorcy wobec fiskusa całą swą częścią w majątku wspólnym. Co ważne, fiskus może ściągnąć z majątku wspólnego, którego małżonkowie dorobili się po ślubie, także zobowiązania podatkowe powstałe przed ślubem.

Przepisy ordynacji nie stwarzają tu żadnych przeszkód. Natomiast wedle art. 42 § 3 k. r. o., jeśli dług jednego z małżonków powstał przed ślubem, wierzyciel nie może egzekwować go przymusowo ani z majątku drugiego małżonka, ani też z ich majątku wspólnego, dorobkowego.

Jeśli między małżonkami panuje rozdzielność majątkowa, nie ma majątku wspólnego, a więc fiskus może ściągnąć podatki obciążające danego małżonka tylko z jego majątku osobistego (odrębnego).

[srodtytul]... i po rozstaniu[/srodtytul]

Kłopotów żony czy męża związanych z niepłaceniem podatków przez drugiego z małżonków nie kończy rozwód.

Reguły odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka, który w czasie małżeństwa pozostawał z podatnikiem we wspólności majątkowej małżeńskiej, są unormowane w art. 110 o. p. Małżonek ten odpowiada jako tzw. osoba trzecia, podobnie jak wspólnik spółki cywilnej, jawnej, członek zarządu spółki z o.o.

Fiskus nie może sięgać do jego kieszeni bezpośrednio. Musi wydać decyzję ustalającą jego odpowiedzialność jako osoby trzeciej. Od decyzji tej eksmałżonek może się odwołać, a potem wnieść ewentualnie skargę do sądu administracyjnego. Wydanie takiej decyzji jest dopuszczalne dopiero po ustaleniu, jaki dług wobec fiskusa ciąży na byłym małżonku (art. 108 § 2 o. p.).

[ramka][b]Przykład[/b]

Joanna K. i Marcin K. pobrali się w 1983 r. Sąd rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód 1 lutego 2007 r. Decyzją z lutego 2008 r. urząd kontroli skarbowej określił zaległość Marcina K. w VAT za okres od 1 listopada 2006 r. do 30 kwietnia 2007 w kwocie 28 715 zł. Decyzja ta została utrzymana w mocy przez izbę skarbową. W październiku 2008 r. sąd ogłosił upadłość Marcina K.

W listopadzie 2009 r. urząd skarbowy orzekł, na podstawie art. 108 § 1 w związku z art. 110 ordynacji podatkowej, o solidarnej odpowiedzialności żony wraz z Marcinem K. za zaległość podatkową w VAT za okres: listopad, grudzień 2006 r. oraz styczeń 2007 r., w łącznej kwocie 11 783 zł. [/ramka]

[srodtytul]Solidarnie z podatnikiem[/srodtytul]

Rozwiedziony małżonek odpowiada za długi drugiej połowy wobec fiskusa solidarnie. Solidarna odpowiedzialność oznacza, że fiskus może ściągnąć cały zaległy podatek obciążający przedsiębiorcę także z majątku eksmałżonka. Zapłata zaległości podatkowej przez podatnika uwalnia od długu wobec fiskusa byłego małżonka – i na odwrót. Ewentualne ich rozliczenia z tym związane fiskusa nie obchodzą.

Bez znaczenia jest np. umowa, że wszystkie długi związane z prowadzeniem firmy męża po rozwodzie będzie spłacać tylko on. Solidarna odpowiedzialność osoby trzeciej za zaległości podatkowe podatnika różni się od solidarnej odpowiedzialności unormowanej w k. c.

Przy tej drugiej to, po czyj majątek sięgnie wierzyciel, zależy od jego uznania. Przy solidarnej odpowiedzialności za podatki fiskus może wszcząć egzekucję zaległości z majątku byłego małżonka dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okaże się nieskuteczna w całości lub w części.

[srodtytul]Do wartości udziału[/srodtytul]

Eksmałżonek podatnika odpowiada za zaległości podatkowe swej byłej drugiej połowy, które powstały w trakcie małżeństwa. Zaległością jest zasadniczo każda należność fiskusa niezapłacona w terminie.

Była żona nie może więc być obciążona podatkami, które powinny być zapłacone przez męża przed ślubem, gdy nie było jeszcze wspólności, ani tymi, które powinien był uregulować po rozwodzie, gdy wspólność majątkowa ustała.

Nie trzeba się obawiać obciążenia zaległościami byłego małżonka, jeśli wspólność ustała przed rozwodem, ale tylko w odniesieniu do podatków należnych za okres, w którym już nie istniała.

Eksmałżonek odpowiada za te zaległości całym swym majątkiem, a więc komornik skarbowy (poborca podatkowy) może np. ściągnąć dług, zaległość np. z bieżącego wynagrodzenia za pracę rozwiedzionego małżonka, z jego rachunku bankowego.

Jednakże zaległości podatkowe małżonka powstałe w czasie trwania wspólności, którymi po rozwodzie został obciążony drugi małżonek, komornik skarbowy (postępowanie egzekucyjne prowadzi urząd skarbowy) może ściągnąć tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.

Oznacza to, iż ma on prawo egzekwować je także z dóbr, które stanowiły majątek odrębny byłego małżonka podatnika (np. uzyskanych przed ślubem, odziedziczonych po zawarciu małżeństwa), byleby tylko egzekwowane kwoty nie przekraczały wartości jego udziału w majątku wspólnym.

[ramka][b]Przykład[/b]

Małżeństwo Zbigniewa R. i Ireny R. zostało rozwiązane przez rozwód 18 marca 2009 r. W wyroku rozwodowym sąd orzekł o podziale majątku wspólnego. Ustalił jego wartość na 320 tys. zł.

W listopadzie 2009 r. urząd kontroli skarbowej wydał decyzję określającą zaległość w podatku dochodowym Zbigniewa R. za okres od 1 stycznia 2006 r. do 2008 r. na kwotę 215 tys. zł. W lutym 2009 r. Zbigniew R. wyjechał z kraju.

Miejsce jego pobytu nie jest znane. W marcu 2010 r. urząd skarbowy orzekł o solidarnej odpowiedzialności Ireny R. wraz ze Zbigniewem R. za jego zaległości z tytułu podatku dochodowego za wskazany okres do kwoty 160 tys. zł odpowiadającej jej udziałowi w majątku wspólnym.[/ramka]

[srodtytul]Z ograniczeniami[/srodtytul]

Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka nie dotyczy należności na rzecz fiskusa, które były małżonek pobrał lub powinien był pobrać jako płatnik albo inkasent (niepobranych oraz pobranych, ale niewpłaconych).

W art. 110 § 2 o. p. wyraźnie też zaznaczono, że nie obejmuje odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie, a także podatków pobranych i niewpłaconych przez małżonka jako płatnika lub inkasenta. Eksmałżonek odpowiada więc tylko za odsetki narosłe do tego dnia.

Jeśli były małżonek nie zapłaci dobrowolnie, poborca może sięgnąć do jego majątku dopiero po wydaniu decyzji o odpowiedzialności podatkowej adresowanej do niego.

[srodtytul]Od żony zaangażowanej w biznes[/srodtytul]

Jeśli małżonkowie pozostawali w rozdzielności majątkowej, to fiskus także po rozwodzie i separacji może ściągnąć zaległy podatek przedsiębiorcy z majątku jego byłej żony, tylko jeśli była zaangażowana w prowadzenie firmy.

Małżonek przedsiębiorcy, który stale z nim współdziałał w prowadzeniu firmy, odpowiada za podatki wynikające z tej działalności swym majątkiem osobistym jako osoba trzecia, tak samo jak były małżonek obciążony zaległościami eksmęża czy eksżony na podstawie art. 110 o. p., solidarnie z nim i całym swym majątkiem.

Również dla sięgnięcia do jego pieniędzy, jego majątku konieczne jest wydanie decyzji ustalającej jego odpowiedzialność.

Współdziałająca żona czy współpracujący mąż odpowiada na takich samych zasadach jak zaangażowani w biznes przedsiębiorcy inni członkowie jego najbliższej rodziny, np. dzieci, wnuki, zięciowie i synowe, a także konkubina. Jest to jednak odpowiedzialność ograniczona.

Warunkiem jest, by małżonek stale współdziałał z podatnikiem w prowadzeniu firmy i jednocześnie czerpał korzyści z jego działalności. Odpowiedzialność ta ogranicza się do zaległości w podatkach powstałych w tej współpracy i do wysokości korzyści, jakie małżonek z niej uzyskał.

[srodtytul]Gdy majątku eksmęża nie wystarczy[/srodtytul]

Komornik skarbowy sięgnie do majątku byłej żony obciążonej w decyzji podatkowej zaległościami podatkowymi eksmęża powstałymi w trakcie małżeństwa lub za okres, gdy była ona osobą współdziałającą z mężem w prowadzeniu firmy, dopiero wówczas, gdy egzekucja z jego majątku okazała się w całości lub w części bezskuteczna (art. 108 § 4 o. p.).

Zasady odpowiedzialności byłych małżonków i małżonków współdziałających stale w prowadzeniu firmy z racji ich należności podatkowych odnoszą się niemal w pełni także do odpowiedzialności za składki na ubezpieczenia społeczne, które były małżonek obowiązany był odprowadzić na konto ZUS. Prawną podstawą jest tu art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

[srodtytul]Przedawnienie po pięciu latach[/srodtytul]

Urząd skarbowy może obciążyć eksmałżonka zaległością podatkową jego byłej drugiej połowy tylko w ciągu pięciu lat, licząc od roku, w którym zaległość powstała. Potem, jak zapisano w art. 118 o. p., wydanie decyzji obciążającej go tą odpowiedzialnością jest niedopuszczalne.

Jeśli jednak decyzja taka została wydana, to fiskus ma na ściągnięcie należności w niej wskazanej trzy lata, licząc od końca roku, w którym eksmałżonkowi została doręczona decyzja obciążająca go długami byłego małżonka wobec fiskusa.

Po upływie tego terminu zobowiązanie podatkowe wynikające z tej decyzji przedawnia się. Jego bieg może jednak być przerwany przede wszystkim przez samo podjęcie przez poborcę skarbowego kroków zmierzających do przymusowego ściągnięcia należności w niej wskazanej. Po przerwaniu fiskus zyskuje kolejne trzy lata na jej egzekwowanie.

[ramka][b]Z orzeczeń sądowych[/b]

-Zarówno dla powstania samego zobowiązania podatkowego, jak i dla określenia zakresu wynikającej stąd odpowiedzialności podatnika i jego małżonka nie jest istotny ani sposób powstania zobowiązania podatkowego, ani też zgoda bądź jej brak ze strony małżonka podatnika. Odpowiedzialność ta i jej zakres wynikają wprost z przepisów o. p. Na gruncie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie ma podstaw do dokonywania jej modyfikacji.

Nie ma też podstawy prawnej, która pozwalałaby w przypadku wystawienia tytułu wykonawczego na oboje małżonków na podstawie art. 27c tej ustawy na ograniczenie zakresu odpowiedzialności małżonka podatnika jedynie do majątku objętego wspólnością majątkową [b](wyrok WSA w Opolu z 26 września 2008 r., sygn. I SA/Op 268/08)[/b]

-Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe osób pozostających w związku małżeńskim obejmuje odrębny (osobisty) majątek podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka, przy czym skutki prawne ograniczenia, zniesienia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań powstałych przed dniem zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej umownie lub sądownie [b](wyrok SN z 27 sierpnia 2008 r., sygn. II CSK 130/08)[/b]

-Orzeczenie o odpowiedzialności osób trzecich nie uwalnia dłużnika od tej odpowiedzialności, tylko poszerza krąg podmiotów, od których organ podatkowy może dochodzić zaspokojenia[b] (wyrok WSA w Gliwicach z 27 sierpnia 2007 r., sygn. I SA/Gl 554/07)[/b]

-Pojęcie „wydać decyzję”, użyte w art. 118 § 1 o. p., obejmuje również doręczenie decyzji osobie trzeciej przed upływem pięcioletniego terminu wskazanego w tym przepisie [b](wyrok WSA w Gliwicach z 25 czerwca 2009 r., sygn. III SA/Gl 378/09)[/b]

-Odpowiedzialność osoby trzeciej za zaległości podatkowe powstaje na skutek wydania i doręczenia decyzji w tym przedmiocie przez organ podatkowy pierwszej instancji. Istotą art. 118 § 1 o. p. jest ograniczenie w czasie możliwości kreowania tej odpowiedzialności. Nie ma jednak znaczenia, w jakim czasie zostaje wydana decyzja organu odwoławczego. Odpowiedzialność powstaje bowiem już na skutek doręczenia decyzji organu podatkowego pierwszej instancji[b] (wyrok WSA w Gdańsku z 28 maja 2009 r., sygn. I SA/Gd 846/08)[/b][/ramka]

[ramka][b]Skróty:[/b]

k. r. o. – ustawa z 25 lutego 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=44EA2B2E55A720AC74A63F42983D1796?id=71706]Kodeks rodziny i opiekuńczy [/link](DzU. z 1964 r. nr 9, poz. 59 ze zmianami),

k. p. c. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=75427E5227A23128D5F888C912C40076?id=70930]Kodeks postępowania cywilnego[/link] (DzU. z 1964 r. nr 43, poz. 269 ze zmianami)

SN – Sąd Najwyższy

WSA – wojewódzki sąd administracyjny

o.p. – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0D09F12C2831AA93BF6960FCD82353EC?id=176376]Ordynacja podatkowa[/link] (DzU. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zmianami)[/ramka]

[ramka][b]Zobacz wzory:

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20rozwod.pdf]Pozew o rozwód[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20bez%20orzekania.pdf]Pozew o rozwód bez orzekania o winie i o podział majątku wspólnego[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial1.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego i ustalenie nierównych udziałów[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20separacje.pdf]Pozew o separację[/link][/b][/ramka]

[ramka][b][link=http://www.rp.pl/temat/492203.html]ZOBACZ CAŁY PORADNIK[/link][/b][/ramka]