Zdarza się, że po zakończeniu lub przerwaniu urlopu wychowawczego kobieta nie wraca do pracy, lecz przedstawia zaświadczenie lekarskie. Podstawę wymiaru przysługującego jej świadczenia chorobowego stanowi wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej określone w angażu, a jeśli otrzymuje składniki zmienne – składniki ruchome, jakie dostał zatrudniony w tym zakładzie w takim samym lub w podobnym charakterze.
Pani Jola złożyła wniosek o przerwanie urlopu wychowawczego w lutym 2008 r. W zamian jednak przedstawiła zwolnienie lekarskie z powodu zagrożonej ciąży. Otrzymuje wyłącznie 2400 zł brutto stawki zasadniczej w stałej kwocie miesięcznej. Aby ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego, kwotę 2400 zł pomniejszamy o 13,71 proc. tytułem składek emerytalnej, rentowych i chorobowej potrącanej z dochodu ubezpieczonego. Daje to 2070,96 zł (2400 zł – 329,04 zł). Ponieważ ciężarna otrzymuje 100-proc. wynagrodzenie chorobowe, dzienna stawka tego wynagrodzenia oraz zasiłku to 69,03 zł brutto (2070,96 zł : 30). Jeżeli pracownica nie podejmie pracy do porodu, lecz będzie przebywała na zwolnieniach lekarskich, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustalimy od podstawy wymiaru zasiłku chorobowego sprzed porodu. W takim przypadku wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie się równać zasiłkowi chorobowemu, który go poprzedzał.
Jeżeli pracownik na świadczeniu rehabilitacyjnym zachorował wkrótce po zakończeniu jego pobierania, to – zgodnie z art. 43 ustawy – podstawy wymiaru zasiłku przysługującego u tego samego pracodawcy nie ustalamy na nowo, jeżeli w pobieraniu świadczeń chorobowych nie było przerwy albo była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe.
Podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby stanowi w takim wypadku podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, przyjęta do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego. Jeżeli podstawa wymiaru poprzednio pobieranego przez pracownika świadczenia rehabilitacyjnego podlegała waloryzacji, podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi kwota przyjęta jako podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego po waloryzacji.
W podstawie wymiaru wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego nie uwzględniamy składników pensji, których zawieszenia lub zmniejszenia za czas zwolnienia lekarskiego nie przewidują układy zbiorowe lub wewnątrzzakładowe przepisy płacowe
Oznacza to, że nie wszystkie składniki wynagrodzenia, od których odprowadzamy składki chorobowe, wchodzą do podstawy wymienionych świadczeń. Potwierdza to art. 41 ustawy, który nie dotyczy jednak elementów wynagrodzenia w ogóle nieprzysługujących za czas choroby, jak płacy zasadniczej czy stałej premii regulaminowej. Odnosi się natomiast np. do nagród (premii) o charakterze uznaniowym czy dodatków, które niektórzy pracodawcy wypłacają również za czas zwolnienia lekarskiego, np. stażowy, funkcyjny. Intencją tego przepisu było bowiem wykluczenie sytuacji, w której premia (nagroda) lub dodatek, które nie są pomniejszane za czas przebywania na zwolnieniu lekarskim, byłyby uwzględniane w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego. A więc takich, w których zatrudniony po otrzymaniu nagrody (premii) uznaniowej miałby ją następnie niejako „odtworzoną” w wynagrodzeniu chorobowym.
Przykładem są dodatki za wysługę lat dla członków korpusu służby cywilnej określone w § 4 ust. 2 rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z 16 stycznia 2007 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom (DzU nr 12, poz. 79). W świetle tego przepisu dodatek należy się za dni:
- za jakie pracownicy otrzymują wynagrodzenie,
- nieobecności w pracy z powodu choroby bądź konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za jakie uzyskują zasiłki.
Wobec tego dodatku za wysługę lat nie uwzględniamy w podstawie zasiłku chorobowego, wynagrodzenia za czas choroby oraz zasiłku opiekuńczego. Przyjmujemy go natomiast do podstawy zasiłku macierzyńskiego, ponieważ cytowany przepis nie przewiduje wypłaty dodatku stażowego obok zasiłku macierzyńskiego.
Niekiedy przepisy płacowe obowiązujące u pracodawców nie regulują w ogóle zasad przyznawania nagród (premii) uznaniowych bądź określają te zasady bardzo ogólnie. Nie można przyjąć, że przepisy o wynagradzaniu zawierają zasady zmniejszania nagrody uznaniowej za czas pobierania wynagrodzenia chorobowego, jeżeli:
- nagroda ta przysługuje według uznania pracodawcy,
- szef sam decyduje o jej zmniejszeniu lub całkowitym zawieszeniu,
- firmowe przepisy płacowe, np. regulamin wynagradzania, nie wskazują zasad jej redukcji.
Brak zatem podstaw do uwzględniania tak ogólnie określonej nagrody uznaniowej w podstawie wymiaru zasiłków z ubezpieczenia chorobowego, jak i wynagrodzenia za czas choroby.
Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 11 maja 2005r. (III UK 33/05): „do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (a tym samym wynagrodzenia za czas choroby) wlicza się tylko te składniki wynagrodzenia, co do których z przepisów układów zbiorowych lub innych aktów normatywnych dotyczących wynagrodzeń wynika, że podlegają one zmniejszeniu lub zawieszeniu w okresie pobierania przez pracownika zasiłku chorobowego (wynagrodzenia za czas choroby)”.
Premie i nagrody zawieszane lub redukowane za czas zwolnienia lekarskiego wypłacone za okresy miesięczne uwzględniamy w podstawie świadczeń chorobowych w kwocie uiszczonej za miesiące kalendarzowe, z których ustalamy tę podstawę. Premie i nagrody za okresy kwartalne przyjmujemy za to w wysokości 1/12 kwot wypłaconych za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, kiedy powstała niezdolność do pracy. Ujmujemy je nawet wtedy, gdy w danym kwartale zatrudniony pracował krócej niż połowa obowiązującego go czasu pracy. Także wtedy, gdy za niektóre z kwartałów premii nie otrzymał, bez względu na przyczynę. Z kolei premie roczne bierzemy w wysokości 1/12 kwot wypłaconych za rok poprzedzający miesiąc, kiedy pracownik zachorował.
Składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględniamy przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie. Wynika tak z art. 92 § 2 kodeksu w związku z art. 41 ust. 2 ustawy.
Pracodawca zawarł z własnym pracownikiem dodatkowo umowę-zlecenie od 1 stycznia do 31 grudnia 2007 r. Pracownik zachorował w lutym 2008 r. Do podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby należało przyjąć wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od 1 lutego 2007 r. do 31 stycznia 2008 r. W podstawie tej nie należało uwzględniać wynagrodzenia z tytułu umowy-zlecenia, ponieważ w lutym 2008 r. umowa ta już nie obowiązywała. W razie podjęcia przez pracodawcę decyzji o całkowitym zaprzestaniu wypłaty składnika wynagrodzenia od określonej daty podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za okres od tej daty ustalamy z wyłączeniem tego składnika.
Firma wypłacała dodatki motywacyjne zmniejszane za okres absencji chorobowej, a tym samym uwzględniane w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych. Od 1 lutego 2008 r. zmieniła regulamin wynagrodzeń, likwidując dodatki. Od tej daty nie powinna więc ich wliczać do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych oraz usunąć je z podstawy wymiaru świadczeń wypłacanych po 31 stycznia 2008 r. Musi więc zmniejszyć te należności.
Pensje pracowników składały się z wynagrodzenia zasadniczego oraz premii regulaminowych. Od 1 lutego 2008 r. pracodawca zmienił zasady płacowe, włączając premie do stawek zasadniczych. Pomimo zmiany zasad wynagradzania nie należy przeliczać podstawy wymiaru zasiłków chorobowych przysługujących od 1 lutego. Premię regulaminową, którą zatrudnieni otrzymywali do 31 stycznia 2008 r., nadal należy uwzględniać w podstawie wymiaru wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego.
Gdy w okresie przyjmowanym do podstawy wymiaru wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego pracodawca wypłacił niektóre składniki wynagrodzenia zaliczkowo, bierzemy je pod uwagę w wysokości faktycznie uiszczonej, czyli owe zaliczki. Następnie po ich wyrównaniu podstawę przeliczamy ponownie, uwzględniając składniki wypłacone zaliczkowo i ich wyrównanie. Potwierdza to art. 92 § 2 kodeksu w związku z art. 36 ust. 1 ustawy.
Pani Zosia była na zwolnieniu od 14 do 25 stycznia 2008 r. Podstawę wymiaru jej wynagrodzenia chorobowego należało obliczyć z płacy zasadniczej za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2007 r. oraz z regulaminowej premii miesięcznej, też za te miesiące. W firmie były podwyżki wynagrodzeń od 1 listopada 2007 r., wypłacane w ratach. Do czasu sporządzenia listy wypłat chorobowych kobieta nie otrzymała jeszcze całego wyrównania. W takiej sytuacji należy ją ująć w podstawie wynagrodzenia chorobowego w kwocie faktycznie wypłaconej, a po uiszczeniu reszty podwyżki przeliczyć podstawę wymiaru i skompensować stratę.
Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (łącznie ze składnikami, do których pracownik zachowuje prawo podczas pobierania tego wynagrodzenia) nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia, pomniejszonego o 13,71 proc. Od 1 stycznia 2008 r. minimalna płaca równa się dla zatrudnionego w pełnym wymiarze godzin 1126 zł, a w pierwszym roku pracy 900,80 zł. W razie pracy na ułamkowym etacie redukuje się je odpowiednio; i tak dla osoby na pół etatu wynoszą odpowiednio 563 zł oraz 450,40 zł. W związku z tym podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy nie powinna być niższa w bieżącym roku od 971,63 zł (1126 zł – 13,71 proc.), a w pierwszym roku pracy od 777,30 zł (900,80 zł – 13,71 proc.).
Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego nie tylko w dniu powstania prawa do wynagrodzenia, ale także w całym okresie jego pobierania. Oznacza to, że w razie podwyższenia minimalnego wynagrodzenia podczas pobierania przez daną osobę wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego jego podstawę wymiaru – niższą od tej wynikającej z obowiązującej kwoty minimalnego wynagrodzenia – należy ustalić ponownie, z uwzględnieniem nowej wysokości tego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o 13,71 proc.
Często jest tak, że w wyniku restrukturyzacji wyłania się nowy zakład, który przejmuje pracowników poprzednika na podstawie nowych angaży. Wówczas do obliczenia wynagrodzenia chorobowego tych zatrudnionych przyjmujemy jedynie wynagrodzenie uzyskane w nowej firmie. Inaczej jest natomiast, gdy w razie restrukturyzacji na podstawie art. 231 kodeksu (przejęcie bez rozwiązywania z nimi umów o pracę). W takiej sytuacji w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych tych osób ujmujemy pensje uiszczone zarówno przez dotychczasowego, jak i nowego pracodawcę. Takie stanowisko wynika bezpośrednio z cytowanego przepisu, według którego nowy pracodawca staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy.
Autorka jest radcą prawnym w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej