- rozwiązał na swój wniosek stosunek pracy.[/b]
[ramka][b]Przykład 1[/b]
Pan Jerzy pracuje w oświacie jako nauczyciel. Urodził się w 1952 r., czyli ukończył 55 lat w 2007 r. Ma już 30-letni staż ogółem, ale jako nauczyciel pracuje dopiero od 1990 r.
Najwcześniej na świadczenie kompensacyjne może więc przejść w 2010 r., gdy osiągnie 20-letni staż pracy. Będzie spełniał także minimalne wymagania co do wieku, czyli będzie miał ukończonych 55 lat.[/ramka]
[srodtytul]30 lat zatrudnienia[/srodtytul]
Do 30 lat stażu wlicza się okresy składkowe i okresy nieskładkowe, z tym, że tych drugich nie może być więcej niż 1/3 udowodnionych składkowych.
Okresy składkowe to przede wszystkim czas zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej. Nieskładkowe to głównie studia i pobieranie wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego.
Jeżeli występuje zbieg okresów, to zalicza się korzystniejszy. Jeśli zatem dana osoba studiowała i jednocześnie pracowała na etacie, to jako okresy składkowe będą zaliczone lata pracy.
[srodtytul]20 lat przy tablicy[/srodtytul]
Nauczyciel musi też wykazać co najmniej 20 lat pracy w oświacie.
[ramka][b]Gdzie trzeba pracować[/b]
Prawo do świadczeń kompensacyjnych przysługuje nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym zatrudnionym w:
- publicznych i niepublicznych przedszkolach,
- szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
- publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego,
- placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4EB3F6B37EF0F37FAA307815F979725F?id=175841]ustawy o systemie oświaty[/link], czyli w:
a) młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych oraz specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
b) ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami, a także umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio: obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wieku sześciu lat w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
c) placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania. [/ramka]
Starający się o świadczenie zetknie się z tym samym problemem, co wcześniej ubiegający się o nauczycielską emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 Karty nauczyciela.
W tych 20 latach mieszczą się bowiem tylko okresy wykonywania pracy „z kredą przy tablicy”. Trzeba więc się liczyć z tym, że ZUS nie zaliczy do nich:
- czasu niezdolności do pracy, za który wypłacone zostało wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,
- urlopu wychowawczego,
- urlopu dla poratowania zdrowia,
- pozostawania w stanie nieczynnym,
- przebywania na urlopie udzielonym w związku z dalszym kształceniem się,
- służby wojskowej,
- urlopu bezpłatnego,
- czasu niewykonywania pracy, za który nauczycielowi wypłacono na podstawie Karty nauczyciela wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, np. z powodu choroby, a w odniesieniu do wynagrodzenia wypłaconego nauczycielowi w czasie urlopu macierzyńskiego – za okres od 15 listopada 1991 r. do 31 lipca 1992 r.
[srodtytul]Pół etatu[/srodtytul]
Co więcej, ta nauczycielska praca musi być wykonywana w co najmniej połowie obowiązującego wymiaru czasu pracy. Jeśli nauczycielka np. przez rok pracowała tylko na 1/3 etatu, to tego okresu do wspomnianych 20 lat zaliczyć nie można, ale do 30 lat ogólnego stażu – tak, jeśli zatrudnienie wykonywane było po 15 listopada 1991 r. (jest to okres składkowy).
Ze świadczeń kompensacyjnych mogą też skorzystać dyrektorzy i wicedyrektorzy będący nauczycielami mianowanymi lub dyplomowanymi, choć ich pensum jest obniżone ze względu na zajmowane stanowisko. Wymiar wynika wówczas z umowy o pracę lub aktu mianowania.
Jeśli szkołą lub placówką kieruje osoba niebędąca nauczycielem (powołana na stanowisko dyrektora przez organ prowadzący), to nie ma ona prawa do świadczenia kompensacyjnego.
[srodtytul]Koniec pracy[/srodtytul]
Nauczyciel, który chce otrzymać świadczenie kompensacyjne, musi rozwiązać stosunek pracy. Jeżeli ma kilku pracodawców, to oznacza to rozstanie z każdym z nich, bez względu na wymiar czasu pracy. [b]Uwaga![/b] Dotyczy to nie tylko placówek oświaty, ale też innych pracodawców.
[b]Jak wyjaśnia ZUS, świadczenie kompensacyjne przysługuje, jeżeli ostatnim stosunkiem pracy przed przejściem na nie było pozostawanie w stosunku pracy w jednostkach wymienionych w art. 2 pkt 1 ustawy.[/b]
Jeżeli nauczyciel pozostawał równocześnie w różnych stosunkach pracy, w tym poza szkolnictwem, to nabędzie prawo do świadczenia kompensacyjnego pod warunkiem, że te stosunki pracy zostaną rozwiązane nie później niż w dniu rozwiązania stosunku pracy w jednostce, w której praca uprawnia do świadczenia kompensacyjnego.
[ramka][b]Przykład 2[/b]
Pani Halina pracuje jako anglistka w liceum, oprócz tego – na pół etatu – jako tłumaczka w prywatnej spółce. W obu placówkach jest zatrudniona na umowę o pracę. W tym roku chce skorzystać ze świadczenia kompensacyjnego. Prawo do niego daje jej praca w szkole. Jeśli jednak chce otrzymać świadczenie, to musi rozwiązać obie umowy o pracę.
Jeżeli umowa ze szkołą rozwiąże się z dniem 31 sierpnia 2010 r., to najpóźniej tego dnia musi rozwiązać się też umowa ze spółką. Jeśli umowę ze spółką pani Halina rozwiązałaby np. 15 września, to straci możliwość ubiegania się o świadczenie kompensacyjne. [/ramka]
Dlatego istotne jest, aby w odpowiednich terminach złożyć wypowiedzenia lub zapisać w porozumieniach stron stosowne daty. Podkreślmy: data rozwiązania stosunku pracy z dodatkowym pracodawcą nie może być późniejsza niż stosunku pracy nauczycielskiej.
Z inicjatywą zakończenia zatrudnienia powinien wystąpić nauczyciel. Nie ma natomiast znaczenia, czy rozwiązanie umowy o pracę nastąpi w wyniku złożenia przez niego wypowiedzenia czy w drodze wnioskowanego przez niego porozumienia stron.
[wyimek]Rozstanie z pracodawcą to warunek otrzymania świadczenia kompensacyjnego[/wyimek]
Są także sytuacje, w których świadczenie przysługuje, mimo że nauczyciel utracił pracę niezależnie od swej woli.
Na równi z rozwiązaniem stosunku pracy z inicjatywy nauczyciela jest traktowane jego rozwiązanie lub wygaśnięcie w pewnych okolicznościach przewidzianych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 Karty nauczyciela.
Chodzi o takie sytuacje, jak:
- rozwiązanie stosunku pracy w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole albo zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć,
- wygaśnięcie stosunku pracy w związku z upływem sześciomiesięcznego pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym lub z dniem odmowy podjęcia przez nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym pracy w pełnym wymiarze zajęć za czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku.
[b]Uwaga! Jeśli po zakończeniu pracy nauczycielskiej dana osoba podjęła inną pracę lub działalność, to nie nabędzie prawa do świadczenia kompensacyjnego. Jeżeli natomiast potem żadnej pracy nie wykonywała, to świadczenie otrzyma.[/b]
Osoby, które spełniły warunki przewidziane w ustawie o świadczeniach kompensacyjnych jeszcze przed jej wejściem w życie, również mogą skorzystać z uprawnień w niej przewidzianych. Prawo do świadczenia kompensacyjnego ma więc nauczyciel, który w 2009 r., ale przed 1 lipca 2009 r., ukończył 55 lat, ma odpowiedni staż, rozwiązał stosunek pracy z placówką oświaty i potem nie wykonywał żadnej pracy ani nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej.
[srodtytul]Wszystkie warunki[/srodtytul]
ZUS przyzna świadczenie kompensacyjne nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku. Należy do niego dołączyć m.in. zaświadczenia potwierdzające wykonywanie pracy nauczycielskiej w wymiarze nie niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć.
ZUS nie przyzna świadczenia, dopóki nauczyciel nie spełni wszystkich warunków wymaganych do jego uzyskania. To oznacza, że jeśli zainteresowany złoży wniosek, nie rozwiązawszy umowy o pracę, to otrzyma decyzję odmowną.
Jeżeli nauczyciel np. rozwiąże stosunek pracy 31 sierpnia, a wymagany wiek kończy 15 września, to dostanie je od tego dnia, choćby wnioskował o nie nieco wcześniej.
Jeżeli zaś zgłosi wniosek po miesiącu, w którym spełnił wszystkie warunki, to ZUS przyzna świadczenie od pierwszego dnia miesiąca, w którym został on złożony.
[srodtytul]Złóż wniosek[/srodtytul]
W celu otrzymania świadczenia kompensacyjnego zainteresowany musi złożyć wniosek na specjalnym formularzu przygotowanym przez ZUS (Rp-12). Dołącza do niego dokumenty poświadczające zatrudnienie.
Jeśli dana osoba nie ma jeszcze ustalonego kapitału początkowego, powinna dołączyć wymaganą do jego ustalenia dokumentację dotyczącą okresów składkowych i nieskładkowych oraz osiąganego wynagrodzenia – dochodu przed 1999 r.
Od decyzji ZUS w sprawie świadczenia można się odwołać w ciągu miesiąca od jej doręczenia. Jeśli jest ona pozytywna, nauczyciel może liczyć na comiesięczną wypłatę.
[srodtytul]Jak się oblicza[/srodtytul]
[b]Świadczenie kompensacyjne jest obliczane jako iloraz zwaloryzowanych kapitału początkowego i składek oraz średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku 60 lat,[/b] czyli tak samo jak emerytura pomostowa.
Zwróćmy uwagę, że nie jest to wiek przechodzącego na świadczenie, jak w odniesieniu do zwykłych emerytur z nowego systemu. Podobnie więc jak w przypadku emerytur pomostowych jego wysokość zależy od tego, jak długo dana osoba pracowała i ile zgromadziła składek.
Zgodnie z obowiązującą tablicą średniego dalszego trwania życia, dla 60-latka wynosi ono 247,3 miesiąca. Jeśli zainteresowany zgłosi wniosek do końca marca 2010 r., to ZUS podzieli składki i kapitał przez tę właśnie liczbę.
Ponadto, jeżeli zainteresowany jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w ZUS, będą przemnożone wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22. Im więcej ktoś zgromadził składek, tym wyższą otrzyma wypłatę.
W każdym razie świadczenie nie może być niższe niż minimalna emerytura, która obecnie wynosi 675,10 zł. Co roku – w marcu – będzie ono waloryzowane, podobnie jak inne świadczenia emerytalne.
[srodtytul]Inne uprawnienia[/srodtytul]
Trzeba pamiętać, że przejście na to świadczenie pozbawia rekompensaty z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8F00C95021A26492ADBDF91F0F1E8BE0?id=294728]ustawy o emeryturach pomostowych[/link], czyli dodatku do kapitału początkowego (dla osób, które przed 2009 r. pracowały co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub charakterze, np. w zawodzie nauczyciela, ale nie nabyły prawa do emerytury wcześniejszej ani pomostowej).
Uprawniony do świadczenia kompensacyjnego, a jednocześnie do innego świadczenia np. renty, świadczenia przedemerytalnego, może pobierać tylko jedno z nich – wyższe lub wybrane przez siebie.
Dotyczy to też renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, jak również zaistniałym do końca 2002 r. wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, a także rent przyznanych na podstawie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A8427AC76FD7CCA2FC8FC32851C1A4F6?id=164039]ustawy z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin[/link] lub na podstawie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=23298B5E6C84D086900AE223CB0C5DAF?id=164488]ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego[/link].
[b]Osobie uprawnionej do świadczenia kompensacyjnego nie przysługuje renta socjalna.[/b]
[srodtytul]Dalsza praca[/srodtytul]
Były nauczyciel pobierający świadczenie kompensacyjne może dalej zarobkować. Jeśli zdecyduje się na dorabianie poza oświatą, to w zależności od wysokości przychodów ZUS zawiesi lub zmniejszy mu wypłatę. Obowiązują tu takie same zasady, jak w odniesieniu do wcześniejszych emerytów.
Świadczenie zostanie zmniejszone w razie osiągnięcia przychodu powyżej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez prezesa GUS (od 1 grudnia 2009 r. do końca lutego 2010 r. – 2179,70 zł), a zawieszone, gdy przychód przekroczy 130 proc. tego wynagrodzenia (obecnie 4048,10 zł).
Wyjątek dotyczy zatrudnienia w placówkach, które wymienia art. 1 Karty nauczyciela (wynika to z art. 9 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych). Uzyskanie jakiegokolwiek przychodu z tytułu pracy w nich – niekoniecznie w charakterze nauczyciela – spowoduje, że ZUS zawiesi wypłatę świadczenia kompensacyjnego.
Ten swoisty zakaz pracy budzi wątpliwości, można się więc spodziewać, że na jego tle będzie dochodzić do sporów: czy chodzi o pracę nauczycielską w tych placówkach, czy jakąkolwiek?
[b]Jak wyjaśnia ZUS, prawo do świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu – bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu – w razie podjęcia pracy (nie tylko w charakterze nauczyciela) w jednostkach wymienionych w art. 1 Karty nauczyciela (czyli np. szkole, przedszkolu, schronisku dla nieletnich). [/b]
Zasady tej nie stosuje się jednak, gdy praca wykonywana jest w jednostkach wymienionych w art. 1 ust. 2 pkt 1, 4 i 5 Karty nauczyciela (np. kuratorium oświaty, okręgowej komisji egzaminacyjnej, ochotniczych hufcach pracy) w innym charakterze niż uzasadniający objęcie przepisami Karty nauczyciela. W tym przypadku świadczenie w zależności od przychodów będzie zawieszone lub zmniejszone – na ogólnych zasadach.
[b] Jeżeli zatem osoba mająca ustalone prawo do świadczenia kompensacyjnego podejmuje pracę np. w kuratorium oświaty jako pracownik ds. ekonomicznych, to nie pozbawi jej to świadczenia w całości.[/b]
[srodtytul]Bez przeliczenia[/srodtytul]
[b]Tym, czym świadczenie kompensacyjne różni się od emerytur nauczycielskich i pomostowych, jest to, że nie można go przeliczać.[/b]
Dotychczas nauczyciele przechodzący na emerytury byli przyzwyczajeni do tego, że gdy pracowali, to przeliczali swe emerytury.
Przy świadczeniach kompensacyjnych jest inaczej. Jeśli po dniu, od którego je przyznano, uprawniony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, np. z tytułu pozostawania w stosunku pracy, nie może liczyć na jego podwyższenie. Praca podczas pobierania świadczenia nie spowoduje więc jego podwyższenia.
Przepisy ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nie pozwalają bowiem na zastosowanie art. 108 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=45145DA139EDBC4594274DA37A728344?id=172511]ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych[/link] (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227) przewidującego możliwość ponownego ustalenia wysokości świadczenia dla osoby, która pracowała po jego przyznaniu.
Nie oznacza to jednak, że dalsza praca nie ma sensu. Składki opłacone po przejściu na świadczenie kompensacyjne co prawda nie zwiększą jego wysokości, ale korzystnie wpłyną na wysokość emerytury przyznawanej wraz z osiągnięciem 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę. A zatem nie przepadną. ZUS naliczy emeryturę, uwzględniając wszystkie składki zgromadzone do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje emerytura.
[srodtytul]Tylko przejściowo[/srodtytul]
Świadczenie kompensacyjne, w myśl przepisów emerytalno-rentowych, nie jest emeryturą i jest przyznawane na określony czas. [b]Uprawniony będzie je pobierać do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. [/b]
W miesiącu, w którym uprawniony do świadczenia kompensacyjnego osiąga ten wiek, dostanie je do dnia poprzedzającego dzień jego ukończenia. Jeżeli np. kobieta kończy 60 lat 20 listopada 2010 r., to świadczenie kompensacyjne za listopad dostanie za okres do 19 listopada. Potem przejdzie na zwykłą emeryturę.
[b]Uwaga![/b] Wniosek o tę emeryturę najlepiej jest złożyć miesiąc przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po ustaniu prawa do świadczenia kompensacyjnego ZUS nie przyzna jej z urzędu.
[srodtytul]POMOSTÓWKA NALEŻY SIĘ WYŁĄCZNIE ZA WYCHOWANIE TRUDNEJ MŁODZIERZY[/srodtytul]
[b]Niektórzy pedagodzy mogą skorzystać z emerytury pomostowej[/b]
W myśl przepisów obowiązujących do końca 2008 r. praca nauczycielska była traktowana jako praca w szczególnym charakterze. Według [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5A4C16ED422BD6B8B7BBF45FAB115E2D?id=294728]ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656)[/link] taka nie jest, ale z pewnymi wyjątkami.
W załączniku nr 2 do tej ustawy jako praca w szczególnym charakterze wymieniona jest praca nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz w zakładach poprawczych, zgodnie z ustawą z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Nauczyciele zatrudnieni w takich warunkach we wspomnianych placówkach mogą przechodzić na emerytury pomostowe. Kryteria ich przyznania są inne niż w wypadku świadczeń kompensacyjnych.
Jakie warunki trzeba spełnić? Takie jak przy emeryturach pomostowych. Osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r. musi mieć 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), odpowiednio 20 i 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Z tym że wymaga się, aby przed 1 stycznia 1999 r. wykonywała jakiekolwiek prace w szczególnych warunkach lub charakterze wymienione w starych lub nowych wykazach, a po 31 grudnia 2008 r. – choćby jeden dzień przepracowała w szczególnych warunkach lub charakterze wymienionych w nowych wykazach. Musi także rozwiązać stosunek pracy.
Do tych 15 lat ZUS zaliczy wszystkie prace w szczególnych warunkach lub charakterze według starych przepisów – jeżeli były wykonywane przed 2009 r., a także prace wymienione w nowych przepisach – wykonywane po 31 grudnia 2008 r.
Jeśli prace wymienione w nowych przepisach były wykonywane nie tylko po 31 grudnia 2008 r., lecz również przed 1 stycznia 2009 r., to zostaną zaliczone przy ustalaniu tych 15 lat.
[ramka][b]Przykład 3[/b]
Pan Andrzej po studiach prowadził własną działalność gospodarczą, a potem pracował jako nauczyciel w szkole średniej i ponadgimnazjalnej w latach 1996 – 2007.
Ma więc 12 lat pracy w szczególnym charakterze w myśl starych przepisów. Od 2008 roku pracuje jako nauczyciel w zakładzie poprawczym.
Jeśli będzie tam pracował do końca 2010 r., to zgromadzi trzy lata pracy w szczególnym charakterze w myśl ustawy o emeryturach pomostowych.
Ma już 25 lat stażu. Wymagany wiek, czyli 60 lat, ukończy w 2011 r. Wtedy też będzie mógł przejść na emeryturę pomostową.
Nawet jeśli po trzech latach pracy w zakładzie poprawczym zrezygnuje z pracy i zatrudni się gdzieś indziej, to zachowa uprawnienie do emerytury pomostowej.[/ramka]
Dodajmy, że w tych 15 latach może się znaleźć praca w różnych, nie tylko nauczycielskich, zawodach. Zawsze musi to być natomiast praca wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy.
Na emeryturę pomostową mogą również przejść osoby, które po 31 grudnia 2008 r. nie były zatrudnione przy pracach w szczególnych warunkach lub charakterze wymienionych w nowych wykazach.
Jest to możliwe, jeśli zainteresowany przed 1 stycznia 2009 r. pracował przez 15 lat w szczególnych warunkach lub charakterze – muszą to więc być prace, które figurują w nowych załącznikach.
[ramka] [b][link=http://www.rp.pl/temat/418484.html]Zobacz cały poradnik[/link][/b][/ramka]
