Nakłady z majątków osobistych rozliczane przy podziale

Taką zasadę wprowadza art. 45 k. r. o. Nie rozlicza się nakładów koniecznych poniesionych z majątku wspólnego na osobisty, jeśli ten ostatni przynosił dochód (dochód taki zasila majątek wspólny małżonków). Rozlicza się więc nakłady zwiększające wartość majątku osobistego.

Przykładowo sąd nie uwzględni przy podziale majątku dorobkowego nakładów na niezbędny remont wynajmowanego domu (bo to nakład konieczny), który odziedziczył mąż.

Rozliczy natomiast nakłady na rozbudowę takiego domu (bo to nakład zwiększający wartość domu, nienależący do koniecznych). Żaden z małżonków nie może żądać uwzględniania nakładów lub wydatków ze swego majątku osobistego, które zostały zużyte na potrzeby rodziny, chyba że zwiększyły też wartość tego majątku na chwilę ustania wspólności, a więc rozwodu (art. 45 § 1 k. r. o.).

[srodtytul]Nakłady do udowodnienia[/srodtytul]

Ponieważ obowiązuje domniemanie, że dobra nabyte przez oboje małżonków albo jednego z nich stanowią majątek wspólny, ten, który domaga się zwrotu nakładów na ten majątek poniesionych z jego majątku osobistego, musi ten fakt udowodnić.

Sąd, dzieląc majątek wspólny, decyduje, które przedmioty, które dobra mają przypaść żonie, a które mężowi.

Nakładem z majątku wspólnego na majątek osobisty jest również spłata długu obciążającego majątek osobisty współmałżonka.

[ramka][b]Przykład[/b]

Małżonkowie wspólnie kupili mieszkanie spółdzielcze własnościowe. W trakcie małżeństwa mąż odziedziczył dom, który był własnością zmarłej matki.

Dom był obciążony długiem hipotecznym zaciągniętym przez matkę na jego budowę.

Małżonkowie sprzedali mieszkanie za 250 tys. zł i 160 tys. wydali na spłatę tego zadłużania. 90 tys. wydali na urządzenie domu i kupno samochodu. [/ramka]

[srodtytul]Dom na działce męża lub żony[/srodtytul]

Odmienne reguły odnoszą się do ustalania nakładów na dom wspólnie wybudowany na gruncie należącym do majątku osobistego, np. odziedziczonego przez żonę.

Zgodnie z zasadą, że to, co trwale z gruntem związane, należy do gruntu, dom jest własnością osobistą żony. I odwrotnie, jeśli na budowę domu na działce należącej do majątku dorobkowego małżonków zużyte zostały pieniądze żony pochodzące z darowizny czy np. ze sprzedaży odziedziczonych przez nią dzieł sztuki, będzie to jej nakład z majątku osobistego na majątek wspólny.

Przy jego rozliczaniu należy najpierw ustalić ułamkowy udział nakładów poczynionych przez nią w wartości domu według cen z okresu jego budowy, następnie zaś obliczyć sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z chwili podziału majątku wspólnego.

Podobny sposób rozliczenia przyjmowany jest w odniesieniu do mieszkania spółdzielczego, jeżeli zostało ono przydzielone w czasie trwania małżeństwa i weszło do majątku dorobkowego. Jeśli pieniądze na wkład pochodziły z darowizny, należy je rozliczać jako nakład z majątku odrębnego na majątek wspólny.

[srodtytul]Własna praca raczej bez znaczenia[/srodtytul]

Zasadniczo nie uważa się za nakład na majątek odrębny osobistej pracy włożonej przez jednego małżonka w powstanie majątku odrębnego.

Nie rozlicza się więc przy podziale dorobku np. wartości pracy włożonej przez męża w budowę domu finansowaną z darowizny rodziców żony czy z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży mieszkania, które kupiła przed ślubem.

Wartość takiej pracy może być uwzględniona tylko wyjątkowo, gdy małżonek zrezygnował na czas budowy z pracy zarobkowej lub ją ograniczył.

Rozliczenie nakładów następuje po ustaniu wspólności majątkowej, z reguły w trakcie podziału majątku wspólnego – zarówno gdy o podziale orzeka sąd, jak i w sytuacji, gdy małżonkowie dzielą majątek sami, ewentualnie w formie aktu notarialnego. Udanie się do notariusza jest konieczne, gdy w skład dzielonego majątku wchodzi nieruchomość albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Jeśli sprawa o podział trafi do sądu, na sądzie ciąży obowiązek ustalenia tych nakładów bez względu na to, czy małżonkowie przedstawili dowody pozwalające na ich ustalenie. Tak uznał [b]Sąd Najwyższy w uchwale z 21 lutego 2008 r. (sygn. III CZP 148/07).[/b]

[ramka][b]Z orzeczeń sądowych[/b]

-W sprawie o podział majątku wspólnego, poza rozliczeniem nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek odrębny (osobisty) i z majątku odrębnego (osobistego) na majątek wspólny w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, rozlicza się też nakłady i wydatki dokonane przez każde z małżonków (lub byłych małżonków) w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego.

Z art. 42 k. r. o. wynika, że do takich wydatków i nakładów mają odpowiednie zastosowanie przepisy k. p. c. o współwłasności w częściach ułamkowych. Podstawę dokonania rozliczeń stanowią art. 567 § 1 w związku z art. 686 k. p. c.

Sąd w postępowaniu działowym dokonuje rozliczeń z tytułu posiadania przedmiotów należących do majątku objętego wspólnością, pobranych pożytków i innych przychodów, a także poczynionych na ten majątek nakładów i spłaconych długów w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku wspólnego.

Za podstawę rozliczenia pożytków nie sposób przyjąć pożytków potencjalnych (możliwych do uzyskania w świetle opinii biegłego), lecz jedynie pożytki rzeczywiste (realnie uzyskane) [b](postanowienie SN z 7 stycznia 2009 r., sygn. II CSK 390/08)[/b]

-Jeżeli wkład jednego z małżonków do spółki cywilnej przekształconej w spółkę jawną pochodzi z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską, do majątku tego należy wierzytelność (należność) z tytułu nakładu, którym pokryto wkład. Wysokość tej wierzytelności ustala się według reguł obowiązujących przy obliczaniu wartości udziału kapitałowego w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej (art. 65 k. s. h.).

Wartość nakładu z majątku wspólnego małżonków na nabycie należącego do jednego z nich udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ustala się według ceny rynkowej tego udziału.

Przy obliczaniu wartości udziałów w obu spółkach należy mieć na względzie stan spółki z chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a ceny z daty orzekania[b] (uchwała SN z 13 marca 2008 r., sygn. III CZP 9/08)[/b]

-W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania [b](uchwała SN z 2 lutego 2008 r., sygn. III CZP 148/07) [/b]

-Podstawę określania przynależności do majątków małżonków spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego nieprzeznaczonego na potrzeby rodziny stanowią ogólne unormowania k. r. o.