Kto jest zwolniony z podatku od spadku lub darowizny

Obowiązek podatkowy spoczywa na nabywcy. Daninę oblicza się od wartości nieruchomości po potrąceniu długów i ciężarów, czyli od tzw. czystej wartości. Ustala się ją według stanu w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Przykład

Pani Małgorzata odziedziczyła działkę. Od chwili śmierci spadkodawcy do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku wartość nieruchomości wzrosła o 10 proc., z 300 tys. zł do 330 tys.

Kodeks cywilny przesądza, że nabycie spadku następuje z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci (art. 925).

Tymczasem obowiązek podatkowy powstaje później, bo z chwilą przyjęcia spadku (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Za wartość nieruchomości trzeba zatem przyjąć 330 tys. zł i od tej kwoty zapłacić podatek.

Warto pamiętać, że jeśli przeniesienie własności nieruchomości następuje w formie aktu notarialnego, rejent jest odpowiedzialny za obliczenie i pobranie podatku, a następnie odprowadzenie go do urzędu skarbowego.

Danina tylko od nadwyżki

Ostatecznie ustalona czysta wartość przedmiotu spadku i darowizny nie będzie opodatkowana w całości. Pomniejsza się ją o kwoty wolne od podatku, których wysokość zależy od przynależności do określonej grupy podatkowej (I, II lub III). Fiskusowi podatek należy się tylko od nadwyżki.

Do grupy I zalicza się bliską rodzinę: małżonka, rodzeństwo, dzieci i wnuki, rodziców (także przysposabiających) i dziadków, teściów, macochę, ojczyma, zięcia, synową i pasierba. Przysługuje im najwyższa kwota wolna od podatku – 9637 zł (ale uwaga, darowizny pomiędzy niektórymi wymienionymi tu osobami mogą być w całości wolne od podatku, o czym w dalszej części).

Grupa II składa się z dalszej rodziny i zalicza się do niej: zstępnych rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo rodziców (wujkowie i ciotki), zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych. Przysługuje im kwota wolna w wysokości 7276 zł.

Trzecia grupa to pozostałe osoby. Dla nich kwota wolna wynosi 4902 zł.

Na równi ze zstępnymi traktuje się przysposobionych.

Trzeba pamiętać, że kwoty wolne dotyczą wszystkich nabyć od tej samej osoby dokonanych w ciągu pięciu lat (jeśli więc zostaliśmy obdarowani przez tego samego darczyńcę więcej niż jeden raz, wartość nabytych w ten sposób rzeczy dodaje się w okresie pięciu lat poprzedzających rok ostatniej darowizny).

Oprócz wysokości kwoty wolnej, w poszczególnych grupach podatkowych różne są też stawki podatku – od 3 proc. dla niewielkich kwot w grupie I do 20 proc. dla większych sum w III grupie.

Dla niektórych zwolnienie

Od 1 stycznia 2007 r. spadki i darowizny pomiędzy członkami najbliższej rodziny (tzw. grupa zerowa) są całkowicie zwolnione z daniny. Do najbliższych zalicza się tylko małżonka, pasierbów, dzieci i wnuki, rodziców i dziadków, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Aby skorzystać ze zwolnienia, trzeba powiadomić urząd skarbowy o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych, na co mamy sześć miesięcy od powstania obowiązku podatkowego.

W przypadku nieruchomości obowiązek taki co do zasady nie będzie wchodził w grę, bo nie obejmuje on przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, a przeniesienie własności nieruchomości wymaga takiej formy.

Jeśli nabycie następuje w wyniku prawomocnego orzeczenia sądu, trzeba zawiadomić odpowiedniego naczelnika urzędu skarbowego (na wzorze SD-Z2). Mamy na to sześć miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia. Nie zapłacimy podatku, pomimo braku powiadomienia, ale jedynie wtedy, gdy wartość nabywanych rzeczy, wraz z doliczoną wartością majątku nabytego od tej samej osoby w ciągu pięciu lat poprzedzających rok ostatniego nabycia, nie jest wyższa niż kwota wolna od podatku, czyli 9637 zł, co trudno sobie wyobrazić przy nieruchomościach.

Zgodnie z rozporządzeniem z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych (DzU z 2005 r. nr 165, poz. 1371), jeśli przedmiotem nabycia jest nieruchomość, a także użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do  lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, nieodpłatne użytkowanie nieruchomości lub służebność – właściwy jest naczelnik urzędu skarbowego miejsca położenia nieruchomości.

Inne zasady dla zasiedzenia

Zasiedzenie jest obciążone 7-proc. daniną, bez kwot wolnych od podatku. Z podstawy opodatkowania wyłącza się natomiast wartość nakładów na nieruchomość, które nabywca poczynił podczas biegu zasiedzenia. Jeśli przedmiotem zasiedzenia jest grunt, na którym nabywca wybudował budynek, wartość tego budynku również nie jest opodatkowana.

Jeśli nabycie następuje w drodze nieodpłatnego zniesienia współ- własności, opodatkowana jest tyko nadwyżka nad wartością części współwłasności, która wcześniej przysługiwała nabywcy. Dodatkowe zwolnienie wprowadza art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy. Zgodnie z nim, jeśli nabywającym jest osoba zaliczana do I grupy podatkowej, nie zapłaci podatku w ogóle.

Stawki podatku

1. Podatek od bliskich (I grupa)

Kwota wolna – 9637 zł. Po jej przekroczeniu zapłacimy:

• do 10 278 zł – 3 proc.

• od 10 278 zł – 308,30 zł + 5 proc. nadwyżki ponad 10 278 zł

• powyżej 20 556 zł – 822,20 zł + 7 proc. nadwyżki ponad 20 556 zł

2. Podatek od dalszej rodziny (II grupa)

Kwota wolna – 7276 zł. Po jej przekroczeniu zapłacimy:

• do 10 278 zł – 7 proc.

• od 10 278 zł – 719,50 zł + 9 proc. nadwyżki ponad 10 278 zł

• powyżej 20 556 zł – 1644,50 zł + 12 proc. nadwyżki ponad 20 556 zł

3. Podatek od niespokrewnionych (III grupa)