Zmienne twarze Karola Szymanowskiego

Dwa lata temu wydarzeniem stała się książka „Uwodziciel”, której autorka odbrązowiła wizerunek Karola Szymanowskiego, udowadniając, że ten drugi po Chopinie kompozytor, jak o nim już za życia mawiano, miewał wady, a o pewnych faktach z jego życia przez lata milczano, bo psułyby wizerunek naszego narodowego twórcy.

„Uwodziciel” jest chętnie czytany, ale obruszył obrońców tradycji. I oto teraz ukazała się inna opowieść o kompozytorze, napisana przez prof. Teresę Chylińską, również wydana przez PWM: „Jak Karol Szymanowski pisał książkę o sobie”. Można ją traktować jako odpowiedź czy wręcz polemikę z „Uwodzicielem”.

Czytaj więcej

Muzyka klasyczna

Karol Szymanowski w Google Doodle. Tak uhonorowano wybitnego Polaka

Opublikowana 3 października grafika Google Doodle poświęcona jest 141., rocznicy urodzin Karola S...

Męcząca robota

Teresa Chylińska ma o Karolu Szymanowskim wiedzę absolutną, opracowała przecież 15 (!) tomów jego korespondencji. I nie kryje podziwu dla jego geniuszu: „na szczęście natura wyposażyła Szymanowskiego w bezcenny gen odporności i na eklektyzm, i na naśladownictwo. Każde kolejne dzieło było dla niego tym, czym dla podróżnika wyrąbywanie drogi w lesie”.

Nikt dziś nie podważa faktu, że należy do najważniejszych i najoryginalniejszych kompozytorów w muzyce europejskiej XX wieku. Nie czyni tego też Danuta Gwizdalanka w „Uwodzicielu”, ale uważa, że Szymanowskiemu obca była systematyczność, a przyjemności życia odciągały go od pracy. Najbardziej ożywiał się w chwilach, gdy przychodziły mu do głowy muzyczne pomysły. Potem jednak zaczynał się z nimi męczyć, odkładał, a czasem w ogóle z nich rezygnował. Gdy czuł się już znudzony instrumentowaniem „Harnasiów”, zwierzył się Annie Iwaszkiewiczowej: „Jak ma się w głowie całość kompozycji, całą tę naprawdę twórczą stronę, to pozostaje już tylko szalenie żmudna, męcząca robota, do której siłą woli trzeba się przymuszać”.

Czytaj więcej

Opera

„Król Roger” w Operze na Zamku. Symbole i trochę erotyki

Szczecińska Opera na Zamku postanowiła zmierzyć się z „Królem Rogerem” Karola Szymanowskiego. A k...

Wiele utworów powstawało latami, niektóre zostały ukończone fragmentarycznie. A ponieważ miewał problemy z instrumentacją dzieł orkiestrowych, musiał nieraz prosić o pomoc w tym względzie dyrygenta i przyjaciela Grzegorza Fitelberga.

Kobiety i pieniądze

Bardziej złożony jest portret prywatny Karola Szymanowskiego. Jego homoseksualizm nie jest już tajemnicą. Danuta Gwizdalanka przytacza więc nazwiska niektórych młodych lub wręcz bardzo młodych mężczyzn, bo takich preferował. Najczęściej były to znajomości krótkie lub wręcz chwilowe, ale ostatniemu bodaj kochankowi Aleksandrowi Szymkiewiczowi finansowo pomagał w ukończeniu studiów medycznych.

Teresa Chylińska stara się takich faktów nie dostrzegać. Za to jej książkę przepełnia grono dziewcząt i kobiet, które pozostawały pod urokiem zalecającego się do nich Karola Szymanowskiego. Kobieta, jak pisze: „pozostała dla niego siłą uruchamiającą pokłady głębokich emocji, a kobiecość poprzez swe różnorodne wcielenia dopełniała jego przekierowaną seksualność”. Autorka nie kryje też rozczarowania, że wzorem swojego kuzyna Jarosława Iwaszkiewicza nie zdecydował się na małżeństwo z kobietą.

Kobiety chętnie wspierały go materialnie. A on w relacjach z nimi nie kierował się wyłącznie przyjacielskimi więzami, potrafił też – jak uważa Danuta Gwizdalanka – ostro zabiegać o pieniądze. Był rzeczywiście ciągle w trudnej sytuacji. Po rewolucji bolszewickiej rodzina Szymanowskich straciła cały majątek we wschodniej Ukrainie, a na Karola spadł potem w Warszawie obowiązek utrzymywania matki, starszego brata, a czasem i wszystkich sióstr.

Czytaj więcej

Plus Minus

Karol Szymanowski – geniusz i zdeprawowany uwodziciel

Nowa książka o Karolu Szymanowskim burzy pomnikowy wizerunek narodowego twórcy, w zamian daje pas...

Przy ciągłych takich kłopotach nie potrafił – czego nie dostrzega Teresa Chylińska – zrezygnować ze stylu życia, do jakiego przywykł. Nawet wtedy, gdy był bez grosza i w Zakopanem udało mu się pożyczyć od znajomych na bilet do Warszawy, to okazało się, że w pociągu jechał w wagonie pierwszej klasy, a pożyczkodawcy w drugiej.

Z ciągłymi staraniami o pieniądze wiąże się też okres, gdy w Warszawie kierował Wyższą Szkołą Muzyczną przekształconą w Konserwatorium. Zapewniało mu to pewną stabilizację finansową.

Po trzech latach zrezygnował, co Teresa Chylińska przedstawia jako efekt spisku sił konserwatywnych – na czele z pisarzem Julianem Kadenem-Bandrowskim, który w polskiej kulturze miał ambicje zająć miejsce po Stefanie Żeromskim, tymczasem miano narodowego twórcy zostało już przyznane Szymanowskiemu. On zaś z pasją zabrał się do gruntownej reformy i unowocześnienia edukacji muzycznej.

Danuta Gwizdalanka postrzega to nieco inaczej. Szymanowski zawsze unikał systematycznych obowiązków, praca administracyjna bardzo mu więc ciążyła. Już po roku zaczął od niej stronić pod pretekstem wyjazdów zagranicznych czy zobowiązań twórczych. Bunt środowisk konserwatywnych przyspieszył tylko jego rezygnację.

Do takiego portretu należy dodać też nałogi: papierosy (zabójcze przy gruźlicy gardła, na którą zmarł) i alkohol, od którego kilkakrotnie starał się uwolnić. Ale nawet w ostatnich miesiącach życia, jak pisze Danuta Gwizdalanka, gdy alkohol zbytnio drażnił gardło, zabarwiał wodę odrobiną wina.

Można to skwitować zdaniem: Taki był Karol. Używa go ciągle Teresa Chylińska w swojej skądinąd wartko napisanej książce, pointując kolejne szlachetne cechy i uczynki Karola Szymanowskiego.