Taki jestem, proszę pana...

Rz: Czy wystąpił pan do Instytutu Pamięci Narodowej o udostępnienie własnej teczki? Pytam, bo sądząc z lektury „Zdrajcy”, ma pan sceptyczny stosunek do ustawy lustracyjnej?

Bo to jest do dupy ustawa. A przynajmniej źle działa, co na jedno wychodzi. Czy pan wie, co dokładnie znaczy po polsku słowo „lustrować”? Ja sprawdziłem w słowniku. To znaczy „przyglądać się bacznie”. A kto z naszych lustratorów przygląda się bacznie czemukolwiek? Oni, proszę pana, przeciwnie, zasłaniają sobie oczy i machają cepem na oślep. Na kogo wypadnie, na tego bęc. To są ci lustratorzy naiwni, ideowi. Są też oczywiście i cyniczni, którzy dokładnie wiedzą, komu chcą spuścić bęcki, a prawda ich mniej interesuje. Ja, proszę pana, jestem za lustracją, żeby ją zrobić i koniec. A nie trzymać kwity w zanadrzu i wyciągać je, kiedy trzeba kogoś załatwić. Co do mnie, to mnie moja teczka nie obchodzi. Nie byłem aktywnym opozycjonistą, więc tam pewnie nie ma nic ciekawego. Owszem, chyba kapował na mnie jeden, nawet się domyślam który, ale to chodziło o sprawy obyczajowe, krzywdy mi żadnej nie zrobił, więc mam to gdzieś. Jako dziennikarz złożyłem oświadczenie lustracyjne, ale mi odesłali.

Wykazuje pan doskonałą znajomość Kościoła katolickiego, szczególnie macierzystej diecezji krakowskiej. Jest pan wierzący?

Jestem agnostykiem, ale agnostykiem, by tak rzec, rzymskokatolickim. Nie starozakonnym, nie luterańskim, nie prawosławnym, buddyjskim, konfucjańskim, tylko rzymskokatolickim. Ze wszystkimi tego konsekwencjami, dobrymi i złymi. Nawet jak się jest stuprocentowym Amerykaninem, nie jest obojętne, czy dziadkowie pochodzili z Białegostoku czy z Timbuktu, prawda?

Wprawdzie główni bohaterowie są fikcyjni, lecz natrafiamy też na postacie autentyczne – Machejek, Gil, Handzlik, Pyjas, Pietraszko – a niektórzy – księża Starski, Abramowicz-Mirski, Bajkowski – zostali przez autora z lekka zakamuflowani, co – przyznaję – nie bardzo mi odpowiada. Nie lepiej było podać nazwiska księży: Bonieckiego, Czajkowskiego i Isakowicza-Zaleskiego?

Nie zastanawiałem się nad tym. To są, myślę, w przypadku powieści sprawy trzeciorzędne, obchodzące garstkę wtajemniczonych. Prawdziwe nazwiska występują w książce tylko po to, żeby ktoś nie skojarzył niektórych postaci ze sobą i się nie obraził. Taki drobny oportunizm.

Skądinąd słyszałem, że „Zdrajca” nigdy by nie powstał, gdyby nie chwalebna – moim zdaniem – działalność księdza Isakowicza-Zaleskiego, uhonorowana niedawno Nagrodą im. Józefa Mackiewicza. To prawda?

Sądzi pan, że gdyby nie było Napoleona, Tołstoj nie napisałby „Wojny i pokoju”? Ja myślę, że by napisał, tylko może inną. Co nie zmienia faktu, że zarówno Napoleon, jak Isakowicz-Zaleski to postaci inspirujące.

Czy czarny marsz i pacyfikację Huty Lenina widział pan na własne oczy, czy też mamy tu do czynienia z kreatywną, autorską wyobraźnią?

Pisanie powieści polega na kreacji. Kiedy miały miejsce wspomniane wypadki, nie mieszkałem w Krakowie. Początki „Solidarności” obserwowałem w innym wielkim zakładzie przemysłowym, tarnobrzeskim Siarkopolu. Jednak później poznałem osoby, które uczestniczyły w czarnym marszu i wydarzeniach w Hucie Lenina. Czasem więcej da się zaczerpnąć z cudzych doświadczeń niż z własnych.

A jak wytyczał pan trasy górskich wycieczek księdza Konrada Halickiego? Wędruje przez Tatry pańskimi szlakami?

Tatry nie są wielkie, więc zarówno autor, jak bohater zdeptali je w ciągu życia dość dokładnie. Z tą różnicą, że autor nigdy nie znalazł się w górach w sytuacji tak dramatycznej jak bohater. Bo też nigdy się aż tak nie zaplątał.

Swoją drogą główny bohater w sutannie nieczęsto zdarza się w literaturze. Zwłaszcza współcześnie.

Dziwne, prawda? W kraju, który uważa się za najbardziej katolicki na świecie. A może właśnie dlatego? Nie wiadomo, jak pisać o tych księżach. Więc jeśli ktoś już pisze, to albo strzyka zatrutą śliną, albo kadzi tak, że aż się na wymioty zbiera. Mam nadzieję, że udało mi się uniknąć obu tych skrajności. Choć mam świadomość, że i tak nikomu nie dogodziłem. Ale też nie to było moim celem.

Dziadek Halickiego, naukowiec ateusz, przyczynił się do zwolnienia z ck aresztu w Nowym Targu Lenina, ojciec służy ludowej ojczyźnie jako dyspozycyjny prozaik, a zarabia pisanymi pod oryginalnym pseudonimem kryminałami, toteż wątek nawrócenia Konrada i wybrania przez niego duchowej drogi życia wydał mi się mało wiarygodny.

Dlaczego mało wiarygodny? Zgoda, może nietypowy. Jednak naprawdę spotkałem księży, którzy najpierw przeszli etap niewiary, potem się nawrócili, wreszcie odkryli w sobie powołanie kapłańskie. Opowiem panu jeszcze coś innego. Był na krakowskim Kazimierzu chłopak z prostej rodziny, goj stuprocentowy, który kazał się obrzezać i dziś jest w Izraelu rabinem. Też wszyscy mówili, że niewiarygodne. A takie rzeczy po prostu się zdarzają.

Zaskoczył mnie fakt, że tym razem – choć gwoli prawdy w przypadku powieści „Samotność wilków” było chyba podobnie – zlekceważył pan muzykę, symbol swej prozy. Muzykę tak ważną w „Urodzonym z wiatru”, „Pismaku” czy „Lekcji miłości”, z ulubionym, także przeze mnie, „July Morning” Uriah Heep. Aż prosi się, by Halicki et consortes w okresie karnawału „Solidarności” nucili na przykład coś z repertuaru Jacka Kaczmarskiego...