Podanie o wizę do Edo

Choć każda pozycja odmiennego gatunku, wydały mi się zaskakująco spójne. Niemal triada. Nie są to dzieła wybitne, lecz ucieszyły mnie: nie kokietują receptami na łatwe szczęście. Wszystkie poruszają ten sam temat – poszukiwania wartości. Bohaterami są ludzie u progu życia i zawodowej kariery.

Ku memu zaskoczeniu, wbrew globalizacyjnej urawniłowce, tokijskie żółtodzioby wcale nie wydają się podobne do tych, których obserwuję w Polsce czy w Europie. Przede wszystkim nie imponują im cywilizacyjne zdobycze. Powątpiewają w sens wyścigu szczurów. Tęsknią za tradycją. A przede wszystkim – za porozumieniem z innymi. Co ciekawe, wyżej cenią związki przyjaźni i emocjonalny kontakt z rodziną niż miłość, której nie ufają. Seks nie ma dla nich większego znaczenia.

Za to niesłychanie mocnych doznań dostarcza im jedzenie. Troje autorów jakby zmówiło się, żeby pobudzić u czytelników pracę ślinianek. Sugestywne opisy potraw, smaków i zapachów, to także ukłon w stronę przeszłości, potępienie współczesnego pędu. Wagę mają też inne przyjemności pobudzające intelekt oraz zmysły: muzyka; niebłahe, niespieszne rozmowy (lub wspólne milczenie); kontemplacja przyrody. Do tego trzeba dodać ćwiczenia charakteru i ciała. Jak na dwudziestolatków, zdumiewająca konserwa!

Jak wspomniałam, wszystkie historie dzieją się w Tokio. Wiadomo, miasto moloch. Groźne, tajemnicze, miejscami obce nawet dla Japończyków. Toteż każdy z książkowych protagonistów okopuje się na swoim terytorium. Porusza się wytyczonymi trasami, zaopatruje w ulubionych sklepach, odwiedza te same bary lub skwerki.

„Po zmierzchu” Murakamiego rozgrywa się w ciągu siedmiu nocnych godzin. W podłej dzielnicy, w nieatrakcyjnych sieciowych lokalach i hotelach na godziny. Nie wydarza się nic nadzwyczajnego. Ot, jakiemuś przemęczonemu nocną pracą programiście odbija szajba i sprawia niezasłużone, brutalne lanie chińskiej prostytutce. Studentka sinologii Mari pomaga poszkodowanej, tłumacząc na japoński jej słowa. Przy okazji zdobywa przyjaciół oraz odkrywa w sobie pokłady zamrożonego latami uczucia do… siostry. Ta zaś, modelka lekomanka, jest pogrążona w niepokojącym, wielotygodniowym śnie. Jak zwykle u Murakamiego pojawia się wątek fantastyczny: śpiącą dziewczynę obserwuje z ekranu telewizora Mężczyzna bez Twarzy. Jednak w przeciwieństwie do innych jego powieści tym razem pisarz nie próbuje nadać temu wydarzeniu jakiegokolwiek sensu. Ba, nie doprowadza nawet wątku do jakiegokolwiek finału. Po prostu go urywa. Zastanawiające niechlujstwo. A może przekonanie, że wszystko ujdzie mu płazem?

Najsympatyczniejszą postacią „Po zmierzchu” jest Takahashi, studiujący prawo puzonista-amator. Jego życie przypominało jazzową improwizację, ale oto zaczyna rozumieć, że drogą na skróty niczego wartościowego w życiu nie zdobędzie. On też okazuje nadspodziewaną dojrzałość oraz przenikliwość, dzięki czemu wydobywa z Mari wyznania, którymi nigdy wcześniej nie miała okazji z nikim się podzielić. Na koniec między głównymi postaciami zarysowuje się coś na kształt romansu, a modelka–Śpiąca Królewna budzi się do życia.

Najsłabsza z dotychczas opublikowanych w Polsce książek Murakamiego nie zasługiwałaby na dobre słowo, gdyby nie znakomite opisy miasta. Jego niemiłych uszom dźwięków, nieprzyjemnych zapachów, zimnych, nieprzytulnych nocnych świateł. Tokio nie jest przyjazne dla tych, którzy nie śpią.

Jeszcze coś: prosta fabuła, nieskomplikowane dialogi i wielokrotnie podkreślane „patrzenie kamerą” sugerują, że pisarz zamierzał wykorzystać „Po zmierzchu” jako scenariusz filmowy. Według mnie równie dobrze można by przerobić opowiadanie na komiks.

Minami Fuji, panna z komiksu „Suppli”, ma „aż” 27 lat i przeżywa kryzys. Po siedmioletnim narzeczeństwie porzucił ją chłopak. Powodem był jej pracoholizm. Agencja reklamowa, w której znalazła zatrudnienie, pozbawiła ją wolnych dni, snu i imprez w gronie przyjaciół, ale mimo to przez lata wierzyła, że wygrała los na loterii. Aż do momentu, gdy została sama. Wtedy zaczęła się zastanawiać nad problemami, które osoba w jej wieku powinna mieć rozwiązane. Czy kobiecość oznacza używanie kosmetyków i dbałość o fryzurę? Czym się zająć w wolnym (a raczej pustym) czasie; w jaki sposób nawiązać koleżeńskie kontakty. Błyskotliwa na pozór „dziewczyna z reklamy” okazuje się zaskakująco zagubiona wśród ludzi, niezdolna zrozumieć ich intencji i uczuć. Zgniły ziemniak, który wypuścił kiełki, wprawia ją w osłupienie. W dodatku ta gapa ma zaniżoną samoocenę i nie wierzy w męskie zainteresowanie. Spędza noc z kolegą z pracy, stukając w komputer. Z innym siedzi do białego rana w paskudnym barze szybkiej obsługi, zbyt zmęczona, żeby prowadzić konwersację. Co chwila przeprasza – niekiedy nawet przypada do podłogi i bije ekspiacyjne pokłony. Słowem, antybohaterka. Ale jakże prawdziwa!

Walorem tego komiksu (który należy oglądać i czytać na modłę japońską od tylnej okładki) są też rysunki. Czarno-białe, przywołujące (odległe) postaci z mangi – a to poprzez patykowatą sylwetkę i wielkie jak spodki oczy Minami. Zdziwione i przerażone: co dalej?

Jeśli teraźniejszość frustruje, a przyszłość wywołuje panikę, ratunkiem pozostaje kierunek wsteczny. Okazuje się, że coraz więcej Japończyków marzy o powrocie do przeszłości, kiedy nie istniały cywilizacyjne udogodnienia, za to żyło się w zgodzie z naturą.