Talleyrand. Łajdak z klasą?

Na Okęciu stopni w tej samej skali było dwa, bodaj plus, przed domem bielił się śnieżek, a w telewizorze na dzień dobry ujrzałem Julię Piterę. Nie pozostało mi nic innego, jak pokrzepić się lekturą, która – po pierwsze – wzmocniłaby mnie patriotycznie, po drugie zaś – proporcjonalnie – wyhamowała narastające we mnie do gargantuicznych rozmiarów uwielbienie dla Francji i wszystkiego co z tą niegdyś „umiłowaną córą Kościoła" (ale jaja!) związane. Pomóc mógł tylko Waldemar Łysiak.

Jego „Talleyranda" przeczytałem zaraz po wydaniu (Nobilis, Warszawa 2007), ale że działo się to w zgoła innych okolicznościach przyrody, dopiero teraz naprawdę ją przeżyłem. A jest to rzecz niezwykła, bo po pierwsze – biografia człowieka, także ze względu na stopień skurwysyństwa, wyjątkowego, po drugie – fantastyczny fresk epoki, która miała rzutować na wszystko, co stało się potem („Żydowski historyk Izrael Eldat – pisze Łysiak – stwierdza dziś nie bez sensu: »Ostatni kamień wyrwany przy burzeniu Bastylii posłużył jako pierwszy kamień do budowy komory gazowej w Auschwitz"), a po trzecie – opowieść o tym, jaką rolę w życiu odgrywają trzy żywioły: władza, pieniądze i seks.

Książę Karol Maurycy de Talleyrand-Périgord przez Bonapartego nazwany był „gównem" i „łajnem w jedwabnym pończochach", co nie przeszkodziło mu uczynić go swoim najbliższym współpracownikiem i beneficjentem. Mógł cesarz na zesłaniu biadać: „Jeszcze dziś panowałbym, gdybym w odpowiednim czasie powiesił Fouchégo i Talleyranda", ale to były spóźnione żale. Na pewno nie wiedział  o tym, że Talleyrand, książę Benewentu, pozostawał – jak byśmy dziś powiedzieli – jako TW na petersburskim żołdzie, ale to źle świadczy przede wszystkim o cesarskich służbach specjalnych.

„Talleyrand nie wyświadczył mi żadnej ważnej przysługi. I wbrew temu, co pan właśnie rzekł – tłumaczył Napoleon hrabiemu de Molé w 1813 roku – nie uważam go za człowieka bardzo mądrego. Niszczył każde swoje środowisko: kler, szlachtę. Ożenił się z debilną kurtyzaną, budząc śmiech całej Europy. Łapownictwem zyskał rozgłos największego złodzieja świata. I pomimo to stale jest goły! Ciągle musiałem wydobywać go z długów, nawet teraz spłacam jego długi, panie hrabio.

– Ale przyzna Wasza Cesarska Mość, że... jest to człowiek czarujący i wykwintny mistrz konwersacji – powiedział de Molé.

– Bez dwóch zdań! – zgodził się Napoleon. – W tym leży jego siła i on świetnie to wie, łobuz".

„Łobuz" był księdzem katolickim, przyjął święcenia kapłańskie, został biskupem Autun. Nie przeszkodziło mu to w 1790 roku zażądać w Zgromadzeniu Narodowym konfiskaty majątku kleru. W nagrodę został, nie na długo wprawdzie, przewodniczącym Zgromadzenia.

Z wdziękiem Marii Antoniny tłumaczył kiedyś Vitrollesowi: „Baronie, doradzę panu coś. Nigdy nie trzeba być biedakiem. Ja zawsze byłem bogaty, proszę pana". Bo i miał po temu możliwości. Nasi posłowie, specjaliści od cmentarnych spotkań, winni się od niego uczyć. Jego roczne pobory jako księcia Benewentu wynosiły 650 tys. franków, z łapówek inkasował co roku 5 milionów. Ręce zginały mu się do siebie do samego końca. Miał

80 lat, gdy w 1834 roku na konferencji londyńskiej przy ustalaniu granic Belgii wziął od przedstawiciela króla Holandii 20 tys. funtów szterlingów. Najprawdopodobniej znacząco wzbogacił swoje dochody, sprzedając Luizjanę Stanom Zjednoczonym. Francja żądała 80 milionów franków, dostała 54. Ile trafiło do kieszeni Talleyranda?

W zasadzie rżnął wszystko, co się ruszało, ale im bliższe to „coś" było dworowi, tym lepiej. Swoje kochanki traktował ściśle instrumentalnie, może poza ostatnią – „Cyganeczką", żoną jego bratanka Edmunda, Dorotą Kurlandzką juniorką (wcześniej ochoczo chędożył jej matkę). No ale był już wtedy nad grobem. Znacznie wcześniej wykorzystał koneksje pani de Sta?l, by powrócić do wielkiej polityki za Barrasa, kiedy mogło się zdawać, że jest już dla Francji stracony. W końcu ledwie uszedł z życiem, w ostatniej chwili uciekając przed gilotyną do Anglii, skąd zresztą niebawem go wykopano, i przez 25 miesięcy tułał się po Ameryce. A że głowy nie położył na szafocie, zawdzięcza Dantonowi. Ten bowiem, w przeciwieństwie do Robespierre'a, nie był nieprzekupny.

Jedno wielkie dzieło Talleyranda to kongres wiedeński, na którym dzielił i rządził, drugie to – jak pisze Waldemar Łysiak – jego naturalny syn, sławny malarz Eugeniusz Delacroix. Dzieci miał zresztą więcej, wszystkie – można by rzec – nieoficjalne.