Dobre wystawy na złe czasy. Podsumowanie 2021 roku w sztuce

Rok kończymy lawinową liczbą nowych wystaw, choć do żadnego muzeum czy galerii nie wejdziemy bez maski. Ale wcześniej lockdown wymusił wirtualne premiery „Arcydzieł z Watykanu” na Zamku w Warszawie czy ekspozycji 137 arrasów z kolekcji Zygmunta Augusta na Wawelu.

Do superhitów należą wciąż dostępne wystawy na Zamku w Warszawie, ich bohaterem jest Caravaggio. Podziwiając dwa jego arcydzieła (w tym „Chłopca gryzionego przez jaszczurkę” – na ilustracji), możemy śmiało powiedzieć, że dostrzegliśmy Rok Caravaggia.

Sztuce współczesnej światowy oddech nadała wystawa „Tylko sztuka” Ursuli von Rydingsvard, amerykańskiej rzeźbiarki o polskich korzeniach. Pokazywana najpierw w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, potem częściowo w Łazienkach, teraz gości w Muzeum Narodowym w Krakowie (do 6 lutego).

Wydarzeniem jest „Taki pejzaż” Wilhelma Sasnala w Muzeum POLIN – przegląd malarstwa artysty z ostatnich 20 lat (dostępny do 10 stycznia). Dominują rozliczenia z traumatycznymi przeżyciami II wojny, a zarazem z naszą zbiorową pamięcią. Równie żywo Sasnal reaguje na współczesne napięcia, kiedy mówi o wrogości i uprzedzeniach wobec Obcego.

Długa lista

Lista udanych wystaw w 2021 r. była zaskakująco długa. Warto przypomnieć pokaz nieznanej szerzej kolekcji malarstwa XVII-wiecznego holenderskiego i flamandzkiego ERGO Hestii, czy w tym samym Muzeum Narodowym w Warszawie monografię portrecistki Anny Bilińskiej (1854–1893). Była retrospektywa Edwarda Dwurnika w Centrum Sztuki „Znaki Czasu” w Toruniu, cykle wystaw na 50-lecie odbudowy Zamku w Warszawie i na 10-lecie krakowskiego MOCAK-u, a także prezentacja sztuki Ukrainy i Polski w krakowskim MCK i wideoinstalacja „Plan tysiącletni” Agnieszki Polskiej w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Przybyło kolejne miejsce dla współczesnej sztuki – NOMUS na terenie byłej Stoczni Gdańskiej. Otwarto także stałe galerie: w Muzeum Narodowym w Krakowie „XX + XXI. Galeria Sztuki Polskiej”, a w Kamienicy Szołayskich – designu i architektury XX i XXI w., a w Muzeum Narodowym w stolicy Galerię Sztuki XIX w. w nowej aranżacji. Dyktatowi koronawirusa nie uległy prywatne galerie, które jak zaprosiły m.in. widzów na cykliczne wydarzenia – Warsaw Gallery Weekend i Cracow Art Week.

Obserwowaliśmy niezwykłe ożywienie na rynku aukcyjnym, na którym nowy rekord ustanowiła grupa rzeźb „Bambini” Magdaleny Abakanowicz sprzedana za 13,6 mln zł.

Medialne burze

Międzynarodowa wystawa „Sztuka polityczna” w CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie (czynna do 16 stycznia) uruchomiła nieporozumienia, medialną burzę i protesty. Zarzut o antysemityzm okazał się bezpodstawny, ale wśród zaproszonych przedstawicieli byli skrajnie prawicowi artyści z Danii i Szwecji. Przekaz wystawy jest tak chaotyczny, że bez przewodnika trudno zorientować się, o co naprawdę chodzi.

Z niepokojeniem patrzymy na przyszłość Galerii Zachęta. 31 grudnia kończy się kadencja jej zasłużonej dyrektorki Hanny Wróblewskiej. Minister wskazał nowego kandydata, Janusza Janowskiego, który jest co najmniej kontrowersyjny. Związkowa Komisja negatywnie zaopiniowała kandydaturę, protestują artyści. Nominacji nie ma.