Wolna Polska skończyła się 5 października 1944 r.

Rozmowa z Pawłem Ukielskim, historykiem, zastępcą prezesa IPN

Publikacja: 05.10.2015 20:59

Wolna Polska skończyła się 5 października 1944 r.

Foto: Fotorzepa/Darek Golik

Rzeczpospolita: Dziś w Muzeum Powstania Warszawskiego debata „Kiedy zakończyło się Powstanie Warszawskie?". Oficjalna data to 2 października 1944 r. Czy możemy przyjąć jakąś inną?

Paweł Ukielski: To kwestia tego, jak patrzymy na powstanie: czy w węższym czy szerszym kontekście. Jeśli traktujemy je jako bitwę, to skończyło się ono 2 października 1944 r. podpisaniem układu o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Wtedy kończą się walki.

A w szerszym kontekście?

Powstanie Warszawskie można traktować jako emanację wolnego państwa polskiego. W Warszawie całkowicie legalnie funkcjonowały władze cywilne i wojskowe, podległe rządowi Rzeczypospolitej na uchodźstwie. Te władze opuściły Warszawę 5 października, można więc powiedzieć, że Powstanie Warszawskie jako wolna Polska kończy się właśnie tego dnia.

Kto się wtedy poddał?

Przede wszystkim dowódca Armii Krajowej Tadeusz Bór-Komorowski. Z tego powodu ta data jest uznawana za moment, w którym polskie władze na terenie Warszawy przestały funkcjonować.

Koniec powstania to niekoniecznie początek października, w różnych dzielnicach walki kończyły się chyba wcześniej?

W czasie powstania sytuacja była bardzo dynamiczna. Poszczególne dzielnice upadały wcześniej, niż został podpisany akt z 2 października. Na Pradze powstanie zakończyło się po paru dniach, podobnie na Woli, gdzie oddziały niemieckie zmierzające w kierunku centrum bardzo brutalnie spacyfikowały zryw w pierwszych dniach sierpnia.

Co zawierał układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie podpisany 2 października?

Układ zajmował kilka stron, ale najważniejsze ustalenia dotyczyły opuszczenia Warszawy przez wszystkich mieszkańców. Realizowano go przez kilka dni.

W pierwszych dniach października stolica została pusta?

Został w niej niecały tysiąc tzw. robinsonów warszawskich, czyli ludzi, którzy ukrywali się w ruinach. Cała reszta ludności została z miasta wypędzona i trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie, skąd była rozsyłana w różnych kierunkach: do obozów koncentracyjnych czy na roboty, wielu cywili rozproszono po terytorium Generalnego Gubernatorstwa. Żołnierze trafiali do obozów jenieckich. Te ustalenia były przestrzegane, ale, zwłaszcza w kwestii warunków przetrzymywania, nieraz ich nie dotrzymywano.

—rozmawiała Agnieszka Kalinowska

Debata „Kiedy zakończyło się Powstanie Warszawskie?" we wtorek o godz. 10.00 w Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie przy ul. Grzybowskiej 79. Udział wezmą: ppłk Edmund Baranowski, Andrzej Krzysztof Kunert, Paweł Ukielski i Jacek Sawicki

Rzeczpospolita: Dziś w Muzeum Powstania Warszawskiego debata „Kiedy zakończyło się Powstanie Warszawskie?". Oficjalna data to 2 października 1944 r. Czy możemy przyjąć jakąś inną?

Paweł Ukielski: To kwestia tego, jak patrzymy na powstanie: czy w węższym czy szerszym kontekście. Jeśli traktujemy je jako bitwę, to skończyło się ono 2 października 1944 r. podpisaniem układu o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Wtedy kończą się walki.

Pozostało 82% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni
Kraj
Mgły, deszcz i przymrozki? IMGW podał prognozę pogody na październik
Materiał Promocyjny
Artystyczna trasa SUZUKI. Oto co warto zobaczyć podczas Warsaw Gallery Weekend i FRINGE Warszawa
Kraj
Wyrok dla "Białej Siły"
Kraj
Zmiana czasu na zimowy: Kiedy wypada w 2024? Czy to już dziś?