Teleskop blisko stratosfery

Ten unikatowy teleskop zbudowany w Niemczech, zamontowany na amerykańskim samolocie, będzie pracował w podczerwieni.

Jest to wspólne przedsięwzięcie Amerykańskiej Agencji Kosmicznej NASA i Niemieckiej Agencji Kosmicznej GAC (German Aerospace Center). Amerykanie sfinansują je w 80 proc., Niemcy w 20 proc.

Tego rodzaju urządzenie swoimi możliwościami tylko niewiele będzie ustępować teleskopom kosmicznym, będzie od nich natomiast nieporównywalnie tańsze w budowie i eksploatacji. O wiele łatwiej też będzie w nim można dokonywać napraw i usprawnień.

Pomysł nie jest nowy. W latach 1975 – 1996 NASA już próbowała posługiwać się teleskopem zainstalowanym na pokładzie starego transportowca C-141 (Lockheed C-141 Starlifter). Tamten program nazwano KAO – Kuiper Airbom Observatory. Wcześniejsze doświadczenia okazały się owocne, za pomocą KAO odkryto w 1977 roku pierścienie Urana, mimo że na pokładzie samolotu zainstalowano wówczas jedynie zwyczajny teleskop optyczny o średnicy 91 cm, a więc trzykrotnie mniejszej od obecnie przygotowywanego.

O takim zastosowaniu boeinga mówiono w NASA już w roku 2006, ale dopiero teraz projekt jest realizowany. Do jego zakończenia daleko, zacznie być używany w roku 2009 lub 2010.

Ale już pierwsze próby okazały się bardzo obiecujące. Czas eksploatacji samolotu w nowej roli przewidziano na 20 lat (dotychczas latał jako Cliper Lindbergh, eksploatowany przez Pan American World Airways). W poszyciu kadłuba wycięto pięciometrowy otwór, aby umieścić w nim aparaturę ważącą 20 ton.

Rocznie maszyna będzie wykonywała 100 lotów. Podczas każdego z nich obserwacje będą prowadzone przez osiem godzin. Obserwatorium zostało zaprojektowane wraz z pokładową konsolą dla naukowców w czasie badawczego rejsu.

Astronomiczny samolot to wycofany z eksploatacji 747 SP – Special Performance, nieco krótszy od pozostałych wersji tego modelu. Średnica budowanego aktualnie teleskopu wyniesie 250 cm, jest porównywalna z rozmiarem teleskopu Hubble’a.

W ten sposób powstaje aparatura SOFIA – Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy (Stratosferyczne Obserwatorium Astronomii Podczerwonej).

Samolot będzie latał na wysokości od 12 000 do 14 000 metrów (stratosfera zaczyna się na wysokości około 15 – 20 km). W ten sposób pod nim pozostanie 99 proc. pary wodnej znajdującej się w ziemskiej atmosferze. Para wodna stanowi ekran przesłaniający widoczność teleskopom zainstalowanym na powierzchni planety. Para wodna silnie pochłania światło podczerwone, dlatego na takiej wysokości SOFIA – pracująca w podczerwieni – uzyska obrazy, jakich nie potrafią dostarczyć nawet największe i najpotężniejsze teleskopy naziemne.

SOFIA zbada wiele kosmicznych środowisk. Astronomowie spodziewają się, że skrzydlaty teleskop będzie szczególnie przydatny przy badaniu atmosfery planet poza Układem Słonecznym.