Kiedy nie oddamy towaru kupionego w Internecie

- Kupiłem zestaw narzędzi na aukcji internetowej. Okazuje się, że nie spełnia on moich oczekiwań. Czy mogę odstąpić od umowy, powołując się na przepisy o umowach zawieranych przez Internet, i odesłać towar sprzedawcy z żądaniem zwrotu pieniędzy ?

– pyta czytelnik.

To, w jaki sposób kształtuje się prawo do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet, czyli na odległość, zależy od charakteru tej transakcji. Po pierwsze należy zadać pytanie, czy za sprzedażą towaru stał przedsiębiorca (firma, osoba prowadząca działalność, w tym prowadząca sklep internetowy), czy osoba fizyczna. Zdarza się przecież, że produkty oferują w sieci inni konsumenci, którzy w ten sposób chcą się np. pozbyć niepotrzebnych im rzeczy.

Jeżeli mamy do czynienia z taką sytuacją, kupującego nie chronią żadne szczegółowe przepisy. Umowa taka będzie rozpatrywana na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a regulacje w nim zawarte nie obciążają sprzedawcy obowiązkiem zwrotnego przyjęcia towaru tylko dlatego, że nie spełnia on oczekiwań kupującego. Jeżeli towar jest zgodny z umową,, sprzedający nie ma obowiązku jego odkupienia.

Strony na zasadzie swobody umów mogą oczywiście inaczej określić swoje zobowiązania. W szczególności konsument-sprzedawca może dać konsumentowi-nabywcy prawo do odstąpienia od umowy, wyznaczając mu do tego odpowiedni czas.

Kto po drugiej stronie

Inaczej przedstawia się ta kwestia, gdy sprzedającym jest przedsiębiorca. Wtedy rzeczywiście w grę będą wchodzić nie przepisy kodeksu cywilnego, ale ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (DzU z 2000 r. nr 22, poz. 271 ze zm.).

W szczególny sposób reguluje ona umowy między przedsiębiorcą a konsumentem zawierane na odległość (np. poprzez Internet) albo poza lokalem przedsiębiorcy (np. w trakcie zorganizowanych pokazów). Ta specyfika polega na dodatkowych możliwościach odstąpienia od umowy.

Koncentrując się na umowach zawieranych w sieci, do których odnosi się pytanie czytelnika, należy stwierdzić, że zgodnie z art. 7 konsument, który zawarł umowę na odległość, może od niej odstąpić bez podawania przyczyn, składają stosowne oświadczenie na piśmie w terminie dziesięciu dni od wydania mu rzeczy, a gdy umowa dotyczy świadczenia usług – od dnia jej zawarcia. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem (decyduje data nadania, nie dostarczenia pisma do sprzedawcy).

Warto pamiętać, że pismo musi być odręcznie podpisane, na co wskazuje zwrot: złożenia oświadczenia na piśmie. Ponadto zgodnie z tym artykułem nie jest dopuszczalne zastrzeżenie w umowie, że konsumentowi wolno odstąpić od niej za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne). W razie odstąpienia od umowy, uważa się ją za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu.

W szczególności może to dotyczyć potrzeby rozpakowania towaru. Innymi słowy to, że konsument rozpakował dostarczony mu produkt, nie może być przyczyną odmowy przyjęcia zwrotu. Przepis wskazuje także, że zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni. Jeżeli konsument dokonał jakichkolwiek przedpłat, należą się od nich odsetki ustawowe liczone od daty dokonania takiej przedpłaty.

Wyjątki od reguły

Taka jest ogólna reguła. I rzeczywiście daje ona znaczne uprawnienia konsumentowi. Przede wszystkim nie musi się on tłumaczyć sprzedawcy, dlaczego nie jest już zainteresowany produktem. Nie ma więc znaczenia, czy produkt po prostu nie spełnia oczekiwań, czy tylko nie odpowiada nam jego kolor. Jednak, jak niemal od każdej reguły, tak i od tej są wyjątki. I w tym miejscu przechodzimy do istoty i odpowiedzi na pytanie.

Zakładając, że zestaw narzędzi został kupiony od przedsiębiorcy, a w związku z tym transakcja podlegałaby pod wspomnianą ustawę, to i tak konsument nie będzie mógł od niej odstąpić bez zgody przedsiębiorcy. Dlaczego? Ponieważ w grę wejdą wyjątki od opisanej reguły. A są one wskazane w art. 10 ust. 3 oraz art. 16. Pierwszy z nich mówi o tym, że jeżeli strony nie umówiły się inaczej (a więc mogą to zrobić), prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie przysługuje konsumentowi w wypadkach:

- świadczenia usług rozpoczętego, za zgodą konsumenta, przed upływem dziesięciodniowego terminu na odstąpienie,

- dotyczących nagrań audio i wideo oraz zapisanych na nośnikach programów komputerowych po usunięciu przez konsumenta ich oryginalnego opakowania,

- umów dotyczących świadczeń, za które cena lub wynagrodzenie zależy wyłącznie od ruchu cen na rynku finansowym,

- świadczeń o właściwościach określonych przez konsumenta w złożonym przez niego zamówieniu lub ściśle związanych z jego osobą,

- świadczeń, które z uwagi na ich charakter nie mogą zostać zwrócone lub których przedmiot ulega szybkiemu zepsuciu,

- dostarczania prasy,

- usług w zakresie gier i zakładów wzajemnych.

Żaden z tych wyjątków nie wiąże się oczywiście z zakupem narzędzi. Jest to przecież umowa dotycząca produktu a nie usługi.

Trudno byłoby także uznać, że jest to towar szybko się psujący lub dostosowany do specyficznego zamówienia kupującego. Zatem wyłączenie musi wynikać z art. 16. I rzeczywiście stanowi on, że przepisów o umowach zawieranych na odległość w ogóle nie stosuje się do umów:

- z wykorzystaniem automatów sprzedających,

- z wykorzystaniem innych automatów umieszczonych w miejscach prowadzenia handlu,

- rent,

- zawartych z operatorami telekomunikacyjnymi przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych,

- dotyczących nieruchomości, z wyjątkiem najmu,

- sprzedaży z licytacji (art. 16 ust. 1 pkt 10).

Aukcje

Jak widać, ostatni wymieniony punkt przynosi odpowiedź na zadane pytanie. Jeżeli sprzedaż nastąpiła w wyniku prowadzonej aukcji, a więc licytacji, gdzie uczestnicy (potencjalni nabywcy) podbijają cenę, ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów w ogóle nie ma zastosowania.

Tym samym konsument traci prawo do bezwarunkowego żądania odstąpienia od umowy w ciągu dziesięciu dni. Mówiąc wprost, przepisy te nie chronią go. Warto jednak zaznaczyć, że gdyby równolegle z systemem aukcyjnym sprzedawca zastosował opcję „kup teraz”, wskazując cenę, i konsument taką ofertę by zaakceptował, nie biorąc tym samym udziału w licytacji, będzie to sprzedaż podlegająca przepisom ustawy. A tym samym konsument miałby prawo odesłać towar i żądać zwrotu pieniędzy, bez podawania przyczyn.

Uprawnienie profesjonalisty

O ile art. 16 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny wyłącza jej stosowanie przy pewnych rodzajach transakcji zawieranych na odległość (np. przez Internet w drodze licytacji), o tyle przedsiębiorca może samodzielnie rozszerzyć swoje zobowiązania.

Jeżeli będzie to wynikało z prowadzonej przez niego polityki budowania wizerunku oraz relacji z konsumentami, może im dać prawo do odstąpienia od umowy także wtedy, gdy oferuje swoje produkty w systemie licytacji. Jednak jest to uprawnienie przedsiębiorcy, a nie obowiązek po jego stronie.