Czy rzeczywiście organizacje zbiorowego zarządzania są przedsiębiorcami

W artykule [link=http://www.rp.pl/artykul/195022.html]„Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi są przedsiębiorcami”[/link] („Rz” z 24 września) Krzysztof Siewicz przytoczył tezę przyjętą w wyroku Sądu Najwyższego, iż wskazane organizacje są przedsiębiorstwami na gruncie prawa ochrony konkurencji. Jednak w swoich twierdzeniach autor poszedł znacznie dalej. Uważa, iż organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi (dalej: ozz) są po prostu przedsiębiorstwami będącymi pośrednikami między twórcami i użytkownikami utworów. Różnica między tymi organizacjami a spółkami polega – jego zdaniem – na niewypłacaniu dywidendy, gdyż dochód ozz jest przeznaczany na działalność statutową, jaką jest zbiorowe zarządzanie. Jego zdaniem bez znaczenia jest przy tym, że ozz muszą być stowarzyszeniami.

Stanowisko to wywołuje sprzeciw.

[srodtytul]Swoisty wymóg wstępny[/srodtytul]

Przede wszystkim odróżnić należy, wielce zresztą dyskusyjne, stanowisko SN wyrażone na gruncie prawa konkurencji, przyjmującego za punkt wyjścia bardzo szeroko ujętą koncepcję usług, od kwalifikacji ozz na gruncie zasad ogólnych.

Przede wszystkim polskie ozz tym różnią się od zagranicznych odpowiedników, że nie są zorganizowane jako spółki prawa handlowego oraz są stowarzyszeniami wyłącznie podmiotów pierwotnie uprawnionych do utworów, a w szczególności twórców i artystów. Ich członkami nie są w konsekwencji następcy prawni, w szczególności wydawcy. Ci ostatni mogą jedynie powierzyć ozz prawa pod ochronę. Oznacza to, że na polskim gruncie twórcy poprzez demokratyczne struktury stowarzyszeniowe sami zarządzają swoimi prawami w ramach demokratycznej i samorządnej struktury stowarzyszeniowej. Propozycje, by organizacja zbiorowego zarządzania mogła być spółką, została odrzucona w toku prac nad ustawą.

O szczególnym charakterze ozz nie przesądza jednak tylko to, że musi ona być stowarzyszeniem. Stanowi to swoisty wymóg wstępny. Wymogi ustawowe określające jej pozycję idą znacznie dalej.

[srodtytul]Zezwolenie ministra[/srodtytul]

Aby stowarzyszenie twórców mogło uzyskać status ozz, niezbędne jest zezwolenie ministra kultury określające ściśle kategorie praw i pól eksploatacji, do których ma zastosowanie status ozz. Zezwolenie takie jest wydawane po stwierdzeniu, że wnioskodawca spełnia wymogi ustawowe i daje gwarancje należytego wykonywania zbiorowego zarządzania. Spełnienie tego wymogu jest przedmiotem badania w postępowaniu zezwoleniowym i nadzoru wykonywanego przez ministra kultury, a jego naruszenie w toku działalności ozz daje podstawę do cofnięcia udzielonego zezwolenia.

Z uzyskania zezwolenia na zbiorowe zarządzanie wynika wiele ustawowych obowiązków, ale i przywilejów. Obowiązkami są w szczególności: należyte wykonywanie zbiorowego zarządzania, równe traktowanie uprawnionych, zakaz odmowy udzielenia zezwolenia na korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych bez ważnego powodu, podporządkowanie się szczególnemu nadzorowi ministra kultury. Przywilejem jest natomiast domniemanie legitymacji do zarządzania i ochrony, prawo żądania udostępnienia informacji i dokumentów mających znaczenie dla dochodzonych wynagrodzeń i opłat, ubiegania się o zatwierdzenie tabel wynagrodzeń, w wyniku czego wynikające z nich wynagrodzenia uzyskują charakter wiążącego minimum.

[srodtytul]Specyficzna konstrukcja[/srodtytul]

Omawiane ozz w kilku podstawowych dziedzinach masowego korzystania z twórczości mają szczególną pozycję. Zostały mianowicie ustawowo umocowane do udzielania zezwoleń na korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych określonych kategorii utworów.