Rekomendacja T to za mało

Prace nad rekomendacją T trwały kilkanaście miesięcy i w tym czasie poszczególne jej zapisy budziły kontrowersje, głównie w środowisku bankowym. Duża część bankowców była przeciwna niektórym zapisom rekomendacji, ale były też głosy akceptujące ją jeszcze w trakcie konsultacji, jakie KNF prowadziła z mającym zastrzeżenia Związkiem Banków Polskich.

Ze wstępu rekomendacji T, i z opublikowanych przez KNF kilka dni wcześniej „Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania ws. projektu rekomendacji T” wynika, że głównym motywem jej uchwalenia było ograniczenie strat spowodowanych nadmiernym zadłużaniem się klientów banków. Dlatego niezależnie od innych skutków uchwalonej rekomendacji istotnym kryterium jej oceny jest jej wpływ na zjawisko „przekredytowania”.

[wyimek]Obieg informacji kredytowej między bankami i BIK ma kilka słabości, które należałoby jak najszybciej wyeliminować[/wyimek]

W „Odpowiedziach” KNF szacuje, że liczba nadmiernie zadłużonych klientów jest mniejsza niż 300 tys. i stanowią oni ok. 5 proc. klientów banków. Niestety, KNF nie podaje, jakie przyjęła kryteria, określając liczbę klientów nadmiernie zadłużonych, i jaka jest kwota ich zobowiązań. W obu dokumentach widać zatroskanie zjawiskiem przekredytowania i pozostaje tylko żałować, że KNF podjęła działania tak późno.

[srodtytul]***[/srodtytul]

Przypadki nadmiernego zadłużenia, rozumianego jako posiadanie zobowiązań kredytowych przekraczających możliwości ich spłaty z bieżącego dochodu, występowały zawsze. Niestety, brak statystyk pokazujących, kiedy zjawisko to osiągnęło wielkość stanowiącą problem dla banków i kwalifikującą je do miana problemu społecznego (przyjmijmy, że 300 tys. kredytobiorców to niewiele mniejsza liczba zadłużonych gospodarstw domowych, a to oznacza, że problem dotyczy prawie miliona osób).

Tymczasem już w końcu 2008 roku na podstawie cząstkowych danych znajdujących się w poszczególnych bankach widać było, że od początku tego roku zadłużenie osób przekredytowanych rosło w całym systemie bankowym o 1 – 2 mld zł kwartalnie. Tak było również w roku ubiegłym, chociaż uświadamianie sobie przez kolejne banki, że mają problem, sprawiło, że w kolejnych kwartałach portfel osób przekredytowanych rósł coraz wolniej.

Nadal nie ma dokładnej wiedzy, jak bardzo zadłużone są osoby przekredytowane. Jednak kilka różniących się metodologią analiz wskazuje, że na koniec 2009 roku ich zadłużenie wynosiło ok. 20 mld zł (dwa lata wcześniej były to 3 – 4 mld zł).

Dotyka to praktycznie wszystkich banków oferujących kredyty dla ludności (niektóre z nich dawały pierwsze kredyty klientom, którzy się potem nadmiernie zadłużali w innych bankach), a dla kilkunastu stanowi problem. Dla niektórych poważny, choć jeszcze nie wszystkie go ujawniły.

W tej sytuacji mimo licznych zastrzeżeń do konkretnych zapisów rekomendacji T nie można mówić, że jest to regulacja niepotrzebna, tylko raczej, że mocno spóźniona.

[srodtytul]***[/srodtytul]

Zastosowanie się banków do zaleceń rekomendacji T nie przyczyni się niestety do spłaty przez osoby przekredytowane tych 20 mld zł. Może jedynie skłonić banki do monitorowania posiadanych portfeli, aby zdiagnozować problem, tyle że rekomendacja T zacznie obowiązywać dopiero pod koniec sierpnia, i to tylko częściowo.

Tymczasem banki już od ubiegłego roku dokładnie przyglądają się swoim portfelom kredytowym. Jak podało Biuro Informacji Kredytowej, liczba zakupionych tam raportów monitorujących wzrosła w ubiegłym roku o 150 proc.

Banki podejmują też próby rozłożenia spłaty zadłużenia przekredytowanych klientów na dłuższe okresy. Inne starają się konsolidować kilka kredytów i zabezpieczać je hipoteką, jeszcze inne stawiają na bardziej aktywną windykację własną bądź poprzez firmę windykacyjną, a są i takie, które prowadzą wszystkie te działania jednocześnie.

Problem jednak w tym, że klienci nadmiernie zadłużeni mają zobowiązania w kilku bankach (przeciętnie w pięciu), a suma miesięcznych spłat przekracza ich dochód. Dlatego potrzebna jest koordynacja działań, najlepiej wystąpienie do klienta ze wspólną propozycją realnego kalendarza spłat przez wszystkie banki, w stosunku do których jest zadłużony (w praktyce mógłby to być jeden bank występujący w imieniu wszystkich wierzycieli). Takie podejście wymaga ze strony zainteresowanych banków sporego wysiłku organizacyjnego, ale może znacząco zwiększyć efektywność działań restrukturyzacyjnych.

[srodtytul]***[/srodtytul]

Wejście w życie rekomendacji T sprawi, że możliwość powstawania zjawiska przekredytowania w takiej skali, jak miało to miejsce w ostatnich dwóch latach, w przyszłości znacznie się zmniejszy.